A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a


ZIRK (BER BE R IS) TURKUM I



Download 29,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet188/240
Sana21.06.2022
Hajmi29,06 Mb.
#687578
1   ...   184   185   186   187   188   189   190   191   ...   240
Bog'liq
Dendrologiya-2012

ZIRK (BER BE R IS) TURKUM I
Zirk turkumiga 20 ga yaqin turlar kiradi, ular asosan shimoliy 
yarimshaming mo‘tadil mintaqasida 50° shimoliy kenglik va tropiklar 
orasida tarqalgan. Zirk turlari asosan tog‘li hududlarda o ‘sadi. MDH 
davlatlarida zirkning 12 ta turi tarqalgan bo‘lib, ulaming 8 ta turi 
Markaziy Osiyo, 5 ta turi Kavkaz florasidan o ‘rin olgan. 0 ‘zbekistonda
4 zirk turi tabiiy holda tarqalgan. Zirklarda qirrasimon novdalar va oddiy 
tukli barglari mavjuddir. Novdalarida bir, uch hattoki beshtalik tikanlar 
bilan qoplangan. Gullari ikki jinsli, sariq rangda to ‘plam holida 
yig‘ilgan. Barcha zirklar berberin alkaloidiga ega.
Qoraqand zirk (Berberis oblonga Rgl.)* 
Zirk Markaziy Osiyo 
to g ii hududlarida tarqalgan qimmatli endemik zirk turi b o ‘lib, dengiz 
sathidan 1300-2800 metrgacha b o ‘lgan balandliklarda ko‘plab o‘sadi. 
Balandligi 4 metrgacha b o ‘lgan ko‘p novdali buta. Zirk novdalari 
o ‘rtacha 4-7 yil yashaydi va quriydi. Ular o ‘mini ildiz b o ‘g ‘imidagi 
tinim holatidagi kurtaklardan rivojlanuvchi yangi tez o ‘suvchi novdalar 
bilan doimiy ravishda almashinib turadi. Ko‘p yillik novdalari kul 
rangda. Novdalari oddiy va uchtalik tikanlar bilan qoplangan. Barglari 
ellipssimon, 6 sm gacha uzunlikda bo‘lib, chekkalari tishli, tikansimon 
tuklar bilan qoplangan.
Zirkdan 15 turdagi alkaloidlar ajratib olingan, ildiz po‘stlog‘ida 
tibbiyotda keng qo‘llaniladigan berberin (20%) alkaloidi mavjudligi 
aniqlangan. Zirk may oyida gullaydi, gullari sariq, xushbo‘y, 8-30 tadan 
iborat gul to‘plamiga yig‘ilgan.
Mevalari sentabr oyining ikkinchi yarmida to iiq pishib yetiladi. 
Mevasi to‘q qizil meva shirasidan iborat. Rezavor mevalari to ‘plam 
holida yetiladi, to‘plamda 8-25 ta mevasi bo‘ladi. Bitta mevasining 
og‘irligi 0,17-0,25 g, uzunligi 9,7-10,4 mm, diametri 4,5-5,6 mm, shakli 
cho‘zinchoq, rangi to‘q ko‘k rangda.
Zirkning 10% mevalari bir u ru g ii, 78% mevalari ikki urugii, 10% 
mevalari 3 urugii va 2% mevalari 4 u ru gii, ya’ni zirk mevasi asosan 
ikki u ru g ii boiadi. U rugiari cho‘zinchoq, tuxumsimon shaklda, to‘q 
jigarrang, yaltiroq qobiqqa ega. O girligi 0,01-0,04 g. 1000 ta urug‘ 
ogirligi 13-16 g boiadi.



Download 29,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   184   185   186   187   188   189   190   191   ...   240




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish