Mehnat muhofazasi va ekologiya

 

---

104 
 
LABORATORIYA-1
HAVO QUVURLARIDA HARAKATLANAYOTGAN 
HAVONING MIQDORINI ANIQLASH 
 
 
Ishdan maqsad: 
Havo quvuridagi harakatlanayotgan havoning miqdorini
aniqlashni o‗rganish.
 
Umumiy ma‟lumotlar
Agar ko‗ndalang kesim yuzasi doira shaklida bo‗lgan havo o‗tkazgichda, havo 
V m/s tezlik bilan harakatlansa, uning o‗tish miqdorini quyidagi formula orqali topish 
mumkin. 
Q=F•V, m
3
/s
Agar havo quvurini ko‗ndalang kesim yuzasi - to‗g‗ri to‗rtburchak bo‗lsa, unda 
uning yuzasi ikki qo‗shni tomonlarining ko‗paytmasiga teng. agarda havo quvurining 
ko‗ndalang kesimi doira bo‗lsa quyidagi formuladan topiladi: 
2
2
2
,
/
785
,
0
4
м
d
d
F




bunda: d - havo quvurining diametri. 
SHunday qilib, ko‗ndalang kesim yuzasi doira shakliga ega bo‗lgan havo 
quvurlaridan o‗tayotgan havoning miqdori quyidagi formuladan aniqlanadi: 
F=0,785d
2
V, m
3
/s
Bu erda havoning tezligi V ni o‗lchash usuli bilan aniqlaymiz. Bu usulning 
qiyinchiligi shundaki havo quvurida havoning tezligini bevosita asbob yordamida 
o‗lchab bo‗lmasligini hisobga olib, uni havoning dinamik bosimi R
din 
orqali topiladi. 
Ma‘lumki, Bernulli qonuniga asosan havo quvuridagi harakatlanayotgan 
gazning to‗liq bosimi, statik bosim bilan dinamik bosimning yig‗indisiga teng. 
R
t
=R
st
+R
din
ya‘nibundan R
din
= R
t
- R
st
Quvur ichida harakatlanayotgan havoning tezligi dinamik bosimga 
bog‗langandir. 
с
м
gP
V
дин
/
,
2


bunda; g - erkin tushish tezlanishi, g=9,81 m/sek
2
r - harakatlanayotgan havoning zichligi. Injenerlik hisoblarda havoning zichligi 
r=1,23 kg/m
3
qabul qilish mumkin, bunlay holla /15/ formulani quyidagicha yozish 
mumkin: 
с
м
P
V
дин
/
,
04
,
4

Bu formula havo quvurida harakatlanayotgan havoning harorati 15 dan 25
o
C 
gacha bo‗lganda aniq natija beradi. 
Endi dinamik bosimni o‗lchashni ko‗rib chiqamiz. Buning uchun har xil 
tuzilishga ega bo‗lgan pnevmometrik naychalar ishlatiladi. 9-rasmda Prantlya (a) va