Mehnat muhofazasi va ekologiya

LABORATORIYA-3 
Tuproqni solishtirma qarshiligini aniqlash
 
 

---

95 
Aralash tuproqli erlarda solishtirma qarshilikni eksperimental /tajriba asosida/ 
aniqlash maxsus - «erga ulagich» qarshiligini o‗lchagich asboblari yordamida 
o‗lchanadi. 
Laboratoriya ishini bajarishda shunday asboblardan biri bo‗lgan "M 416" markali 
erga ulagich qarshiligini o‗lchovchi asbobni ulaymiz. Bu asbob 4,5 V li batareyadan 
ta‘minlanib. MP-42B tranzistorlaridan yig‗ilgan va 0,1 dan 1000 Om gacha o‗lchov 
chegarasiga ega. 
Erga ulagich qoziqlari qoqilgan chuqurlikdagi tuproqning solishtirma qarshiligi 
quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
d
l
l
R
4
lg
73
,
2


, Om sm (50) 
bu erda 
R 
-M 416 asbobi yordamida o‗lchangan qarshilik, Om. 
l
- qoziqning er ostidagi qismi uzunligi, sm.
d - 
qoziqning diametri, sm. 
M-416 asbobi yordamida tuproqning solishtirma qarshiligini aniqlash uchun erga 
qo‗shimcha elektrod 1 ( rasmga qarang) yordamchi erga ulagich 2 va zond 3 qoqiladi. 
Ular orasidagi masofalar sxemalar ko‗rsatilgan kattaliklardan kam bo‗lmasligi 
kerak. Qo‗shimcha elektrod, yordamchi erga ulagich zondlar bilan ulangan 
simlarning uchlari laboratoriyaga olib chiqilgan va muvofiq ravishda belgilangan. 
Ilova: Ushbu «laboratoriya ishida M-416 asbobi, tutashtiruvchi simlar va 
kontaktlarning qarshiligi tufayli bo‗ladigan xatolarni chiqarib tashlash va tuproqning 
solishtirma qarshiligini yanada aniqroq o‗lchash uchun to‗rt qisqichli sistema 
qo‗llaniladi.
Tuproqni solishtirma garshiligini 
aniqlqsh shemasi 
d 
kamida 20 metr 
kamida 40 m 
Қўш
имча
э
л
ек
тр
о
д
Ёр
д
амчи
э
л
ек
тр
о
д
Зо
н
д
l 

---

96 
Uncha aniq bo‗lmagan dag‗al o‗lchovlar uchun qo‗shimcha elektroddan 
kelayotgan simni asbobning «1» qisqichiga ulash hamda «1» va "2" qisqichlarni 
qisqa tutashtirish kifoya.