Mehnat muhofazasi va ekologiya

LABORATORIYA -6 
 
Ishdan maqsad:
Tuproq qarshiligini o‗lchash asbobi "M-416" bilan tanishish 
va olingan kattaliklar bo‗yicha solishtirma qarshilikni hisoblab chiqish. 
Identiv o„quv maqsadlar: 
1.
T
alabalar tuproqni solishtirma qarshiligini ulchov asbobi orqali aniqlab erga 
ulagichning qarshiligini hisoblashni biladi. 
Umumiy ma‟lumotlar 
Ishlab chiqarish sexlarida ishchilarni elektr toki urishidan saqlashning asosiy 
tadbirlaridan biri mashina va uskunalarni erga ulashdir. 
Bunda mashina va uskunalarning tok yurmaydigan qismlari o‗tkazgich 
yordamida erga ulanadi. O‗tkazgich sifatida odatda ko‗ndalang kesimi doira yoki 
to‗rtburchak bo‗lgan po‗lat simlar tanlanadi. 
Erga ulagich tabiiy va sun‘iy bo‗lishi mumkin. Tabiiy erga ulagichlar vazifasini er 
bilan yaxshi kontaktda bo‗lgan yirik metall inshootlar, er osti suv o‗tkazish quvurlari, 
er ostidan o‗tkazilgan kabellarning qo‗rg‗oshin qobiqlari va boshqalar bajarishi 
mumkin. 
Cun‘iy erga ulagichlar oldindan hisoblanib, kerakli miqdorda metall /po‗lat/ 
quvurlar holatida erga qoqiladi. 
Kuchlanishi 1000 V gacha bo‗lgan elektr tarmoqlari uchun qo‗llanadigan erga 
ulagichning elektr qarshiligi 4 Om dan oshmasligi kerak. 
51-rasmda ko‗rsatilgan sxema bo‗yicha bajariladigan yakka erga ulagichning 
qarshiligi quyidagi formula bilan hisoblanadi: 
Ом
l
t
l
t
d
l
l
R
,
4
4
lg
2
1
2
lg
336
.
0











bu erla ρ - tuproqning solishtirma qarshiligi, Om sm; 
l
- qoziqning uzunligi, sm; 
d- 
qoziqning diametri, sm; 
t- 
er yuzasidan qoziqning yarmigacha bo‗lgan masofa, sm. 
Ma‘lumki tuproqning solishtirma qarshiligi xar xil tuproq uchun turlichadir. 
Masalan: 
Tuproq turi 
Tuproqning solishtirma qarshiligi, (

) Om, 
sm
Sof tuproq (less) 
2,5x10
4
Loy tuproq 
0,4x10
4
Qum tuproq 
7,0x10
4
SHag‗alli tuproq 
20,0x10
4
Toshloq tuproq 
40,0x10
4