B. M. Mamatkulov, X. E. Rustamova jamoada hamshiralik

 
3.4. O’zbekiston Respublikasida sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilish 
va sog‘liqni saqlashning milliy modelini ishlab chiqish bosqichlari 
 
Islohat terminining ko‘plab ta’riflari mavjud bo‘lib, BMT 
tomonidan unga quyidagicha ta’rif berilgan:
 
islohatlar bu
– 
sistematik 
tashkiliy o‘zgarishlarga olib keluvchi yo‘naltirilgan dinamik va barqaror 
jarayon. 
Ko‘plab 
davlatlarda sog‘liqni saqlash tizimida islohatlar 
o‘tkazilishining asosiy sabablari quyidagilar hisoblanadi: 
1.
Sog‘liqni saqlash tizimining samaradorligini oshirish;
2.
Moliyalishtirishning qo‘shimcha manbalarini aniqlash;
3.
Aholini sifatli tibbiy yordam bilan ta’minlash;
4.
Vrach va bemor huquq va majburiyatlarini belgilash;
5.
Aholini qarishi, kasallanish tarkibida o‘zgarishlar sodir bo‘lishi, yangi 
tibbiy texnologiyalarning paydo bo‘lishi, sog‘liqni saqlash tizimiga 
ajratilayotgan mablag‘larga bo‘lgan talabning ortishi va boshqa 
muammolar.
 
O’zbekistonda sog‘liqni saqlashni isloh qilishning zaruriyati. 
1991 yildan boshlab mustaqil O’zbekistonning ijtimoiy va iqtisodiy 
siyosatida ko‘plab o‘zgarishlar bo‘lib o‘tmoqda. Bu o‘zgarishlar o‘z 
navbatida sog‘liqni saqlash tizimiga ham o‘z ta’sirini o‘tkazdi va unda 
tubdan islohatlar olib borish zaruriyatini tug‘dirdi.
Sobiq Sovet ittifoqi davrida O’zbekistonning sog‘liqni saqlash 
tizimi juda ko‘p sog‘liqni saqlash muassasalaridan va shifo o‘rinlaridan 
iborat edi. Bu esa o‘z navbatida tibbiy-sanitariya yordamini barchaga 
barobarligini ta’minlab bergan, lekin ko‘rsatilayotgan tibbiy yordam 
sifati juda past bo‘lgan, mavjud imkoniyatlardan esa to‘liq 
foydalanilmagan. Sog‘liqni saqlash tizimi asosan shifoxona sharoitida 
ko‘rsatiladigan yordamga qaratilgan bo‘lib, har yili 25% aholi shifoxona 

---

34 
sharoitida tibbiy yordam olishga muvaffaq bo‘lardi. Birlamchi tibbiy 
yordam ko‘rsatuvchi muassasalar aholining tibbiy yordamga 
muhtojligini to‘liq qondira olishiga qaramasdan ulardan to‘liq 
foydalanilmasdi. Sovet davrida aholi salomatligini saqlash siyosatining 
asosiy maqsadi aholining barcha qatlamlarini tibbiy yordamga teng 
huquqliligini ta’minlashdan iborat bo‘lgan. Sog‘liqni saqlash tizimining 
xizmatlaridan foydalanishda aholi uchun mablag‘ chegaralanmagan 
miqdorda ajratilgan. Mamlakatda davlat sog‘liqni saqlash tizimi tashkil 
etilgan bo‘lib, barcha aholiga tibbiy xizmatlar davlat sog‘liqni saqlash
muassasalari tomonidan bepul ko‘rsatilar edi.
Hozir biz yashab turganimiz yangi XXI–asr XX-asrning so‘ngi o‘n 
yilliklari singari, insonlarda faollik bilan mustaqil faoliyat olib borish, 
qarorlar qabul qilish, o‘zgarib turadigan xayot sharoitlariga chaqqonlik 
bilan moslashib olish xislatlari bo‘lishini tobora ko‘prok talab qilmokda. 
Shu munosabat bilan Sog‘liqni saqlash tizimining sifati va 
samaradorligini oshirish maqsadida yangi islohatlar olib borilishiga 
to‘g‘ri keldi. Bu tibbiy xizmatlarning sifati va samaradorligi 
jamiyatimizning iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishi bilan chambarchas 
bog‘liqdir. Respublikamizda yuz berayotgan o‘zgarishlar sog‘liqni 
saqlash tizimiga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. Fuqarolar salomatligini 
saqlash masalasida adolatni ta’minlash va sog‘liqni saqlash doirasida 
tibbiy xizmat ko‘rsatishning samaradorligini oshirish uchun ma’lum bir 
qayta tashkillashtirish zarurati yuzaga keldi.
 
O’zbekistonda sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilish va sog‘liqni 
saqlashning milliy modelini ishlab chiqish o‘z navbatida faqatgina 
ijtimoiy-iqtisodiy omillarni o‘rganibgina qolmasdan, balki demografik 
jarayonlarni o‘rganishni ham talab etmoqda. Sog‘liqni saqlashning 
asosiy vazifalarini ajratib olish va jamoa salomatligini o‘rganish muhim 
ahamiyatga egadir. 
O’zbekiston Respublikasi “Fuqorolar sog‘lig‘ini saqlash qonuni”ga 
asosan aholini malakali tibbiy xizmat bilan ta’minlash va ijtimoiy 
himoyalash, shuningdek tibbiy xizmat sifatini oshirish uchun tashkiliy-
iqtisodiy va huquqiy sharoitlarni yaratish maqsadida konstitutsion 
huquqlarni ta’minlash, sog‘lom avlodni tarbiyalash, mamlakatda amalga 
oshirilayotgan qayta tashkillashtirish davlat dasturiga mos holatda 
amalga oshirilmokda. Sog‘liqni saqlashni davlat tomonidan 
moliyalashtirishda 
tejab 
qolingan 
moliyaviy 
vositalari 
tibbiy 
xizmatchilar mehnatini rag‘batlash, sog‘liqni saqlash tizimining moddiy 
texnika ba’zasini mustahkamlashga ishlatiladi. Sog‘liqni saqlashni 

---

35 
tizimining birlamchi zvenolarini qayta tashkillashtirishda (shaxar, 
maxalla) QVPlarni tashkil qilish, tez tibbiy yordam tizimini qayta tashkil 
qilish va mukammallashtirish, UASH tizimiga bosqichma-bosqich o‘tish 
ko‘zda tutilgan.
1991 yilda Sog‘liqni Saqlash Vazirligi tomonidan O’zbekistonning 
o‘ziga xos spetsifik, demografik, tarixiy, manaviy va boshqa shart-
sharoitlarni hisobga olgan holda sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilish 
konsepsiyasi ishlab chiqilgan va 1992 yilda tasdiqlangan.