14-mavzu. Taqsimlash logistikasi. Reja

partiyalarda sotib yuboradi. 
Yarim ulgurji savdogarlar
ular asosan ulgurji savdo bilan shug’ullanib, 
qaysi bir shaklda chakana savdoni ham olib boradilar. 
Tarqatuvchi agentlar
xaridorlarga savdo-sotiq tashkilotlari o’rniga xizmat 
ko’rsatadi, ular mahsulotga ega emas, faqat komission mukofot uchun ishlaydi. 
Komission savdogarlar
aniq bir “oldi-sotdi”ga xizmat ko’rsatadi, 
brokerlar esa bunday “oldi-sotdi”ning tashabbuskori sifatida faoliyat olib boradi. 
Taqsimlash kanallarining samarali faoliyat ko’rsatishi ko’p jihatdan ularni 
boshqaruvchi tashkilotga bog’liq. Hozirgi paytda bunday tashkilotlarning quyidagi 
guruhlarini ko’rsatish mumkin: 
- boshqarishning maьmuriy tizimi; 
- hamkorlik ko’rinishidagi tizim; 
- ittifoq tizimi. 
Ma’muriy tizimda yetakchi firma, odatda asosiy chakana sotuvchi ma’lum 
rahbarlik funktsiyalarini o’z zimmasiga oladi va savdo-sotiq ishlari bo’yicha 
hamkorlar va turli xizmatlarni bajaruvchilar bilan o’zaro hamkorlikni yo’lga 
qo’yadi. Bunda barcha mustaqil ishtirokchilar o’zaro hamkorlik ahamiyati va 
foydasini chuqur tushungan holda ish ko’radilar. 
Tashkilot va firmalar faoliyatlaridan o’zaro yanada samaraliroq foydalanish 
uchun 
hamkorlik 
va 
ittifoq
ko’rinishidagi tizimlarga jalb etishadi. 
Hamkorlik
ishtirokchilari o’zaro bir-birlariga bog’liqligini yaxshi 
tushunishadi va ularda o’zaro aloqadorlikda faoliyat ko’rsatish va 
axborotlashtirishga xohish-istak tug’iladi. Hamkorlik sifatini belgilovchi eng 
muhim ko’rsatkich – bahodir, chunki baholar ham o’zaro kelishuvga muvofiq 
belgilansa, bu hamkorlikning yuqori darajasini belgilovchi holatdir. 
Ittifoq
ishtirokchilarining muhim belgisi – ularning biznes yuritish asosiy 
shartlari va tamoyillariga o’zgartirishlar kiritishdir. Agar ittifoq ishtirokchilari 
biznesni rivojlantirishning asosiy omillarini to’g’ri tushungan holda ma’lum 
o’zgartirishlarni amalga oshirishga intilsalar, unda bu hakikiy ittifoqdir. Ittifoq 
maqsadi – ishtirokchilarning umumiy resurslaridan foydalangan holda ular 

---

faoliyatini shunday ixtisoslashtirishga asoslangan bo’lishi kerakki, natijada ish 
unumdorligi, taqsimlash kanali faoliyatining sifati va raqobatbardoshligi oshsin. 
Ko’pchilik kompaniyalar o’zlarining xo’jalik aloqalarini ma’lum hujjatlar-
shartnomalar ko’rinishida rasmiylashtiradilar. Logistik munosabatlarda bunday 
shartnomalarning eng ko’p tarqalgan turlari quyidagilardan iborat: 
- franshizlar; 
- diler kelushuvlar; 
- maxsus logistik xizmat ko’rsatuvchilar va ularni xaridorlari o’rtasida 
tuzilgan shartnomalar, masalan: 

yuk tashuvlarni amalga oshirish uchun transport tashkilotini 
ijaraga olish haqida; 

omborxona xizmati ko’rsatuvchi bilan uning isteьmolchisi 
o’rtasida.