Ч а с т ь V i главный редактор

485
“Young Scientist” . # 4 (294) . January 2020
Young Scientist O’zbekiston
Young Scientist O’zbekiston
7. Abdullaeva Sh. Z. Bank ishi. Darslik. T.: “IQTISOD–MOLIYa” nashriyoti, 2017 y.
8. У. Жўраев. Халқаро банк назоратини такомиллаштиришда Базел қўмитасининг роли. // Бозор, пул ва кредит. 
10-сон, 2013, 5-бет.
9. Грязнова А. Г. Финансово-кредитный энциклопедический словарь. — М.: «ФиС», 2002.
10. Банковское дело. Под. Ред. Профессора О. И. Лаврушина. — М:. «ФиС», 2001
11. www.uba.uz- O’zbekiston Banklari Assotsiatsiyasi rasmiy sayti
12. www.lex.uz- O’zbekiston Respublikasi qonun xujjatlari to’plami
13. www.cbu.uz-zbekiston Respublikasi Markaziy bankining rasmiy sayti
14. www.bankir.uz-Bank axborotlari portal
15. www. finance.uz- Moliya-iqtisodiy tahlil portali
“Gul va Navro‘z” dostonlari misolida forsiy va turkiy adabiyotlar
aloqasi haqida bir tadqiq
Sadot Munisa, o’qituvchisi
Balx davlat universiteti (Afg’oniston Respublikasi)
Связь персидской и турецкой литературы на примере сказок «Гюль и Навруз»
Содот Муниса, преподаватель
Балхский государственный университет (Республика Афганистан)
В этой статье мы сравним стихотворения Джалала Табиба и Хайдара Харазми «Гюль и Навруз» с точки 
зрения формы и содержания, в этих двух работах мы покажем общие и отличительные аспекты как компози-
ции, так и идеологического содержания.
Ключевые слова:
 поэма, Гюль и Навруз, сравнение, сравнительная литературная критика, форма, содер-
жание, сюжет, идея, идеологический контент.
M
usulmon sharq adabiyoti, ayniqsa forsiy va turkiy 
adabiyotda qadim zamonlardan boshlab ko‘plab 
adabiy an’analar o‘rtaga kelgan, mazkur an’analar shoirlar 
va yozuvchilar tomonidan inoyatga olinib, unga muvofiq adabiy 
asarlar yaratilgan va natijada mazkur an’analar keng rivojlanib 
kelgan. Ulardan biri, bir necha shoir tomonidan ayni mavzuda 
yozilgan manzum dostonlardir. Qahramonlik dostonlarini o‘z 
ichiga olgan shohnomalar, romantik ishq mavzuida yozilgan 
“Layli va Majnun”, “Farhod va Shirin”, “Yusuf va Zulayxo” 
va boshqalar fors va turk adabiyoti tarixlaridan muhim o‘rin 
oladi va katta shuhratga egadir, ularni o‘qimagan va bilmagan 
kishi bo‘lmasa kerak. forsiy hamda turkiy adabiyotda bir 
mavzuda yozilgan ana shunday asarlardan biri ham “Gul 
va Navro‘z” manzum dostonlaridir. Adabiyot tarixidan bizga 
ma’lum bo‘lishicha, forsiy va turkiy tillarda uchta “Gul va 
Navro‘z” dostoni mavjud. Ular esa hijriy 8 (Milodiy 14) — 
asrda yozilgan Jalol Tabib, Xoju Kirmoniyning Forscha “Gul 
va Navro‘z” manzum dostonlari va hijriy 9 (Milodiy 15) — 
asrning birinchi yarmida nazm rishtasiga tortilgan Turkiy 
shoir Mavlono Haydar Xorazmiyning “Gul va Navro‘z” 
dostonlaridir. Fors tilida Jalol Tabibdan faqatgina 8 yil so‘ngra 
(h. q.742-melodiy 42 / 1341yilida) fors tilining buyuk shoiri 
Xoju Kirmoniy o‘zining “Gul va Navro‘z” masnavi dostonini 
yozdi. Uning ushbu nomadagi dostoni Jalol Tabibnikidan, 
ham hajm hamda mazmun va mavzu jihatdan katta farqga 
ega [Xoju, 1971]. Shuning uchun biz uning haqida ortiq so‘z 
yuritmoqchi emasmiz. Balki ushbu qisqa maqolada Jalol Tabib 
bilan Xorazmiyning “Gul va Navro‘z” manzum dostonlariga 
qiyosiy nazar tashlab o‘tamiz.
Eslatib o‘tish zarurki, bundan bir ikki daha ilgari 
O‘zbekiston Jumhuriyati, Turkiya va boshqa mamlakatlar 
tadqiqotchilari tomonidan yozilgan o‘zbek adabiyoti tarixiga 
oid darsliklar, Doiratul-ma’orif (Entsiklopediya) lar, tadqiqiy 
risola va maqolalarda Haydar Xorazmiyning turkiy “Gul va 
Navro‘z” dostoni shubhalanmasdan Mavlono Lutfiyga nisbat 
berilib kelinardi. Holbuki o‘tmishda Zahiriddin Muhammad 
Bobur o‘zining “Muxtasar” deb nomlangan “A’ruz Risolasi”da 
va Sultonmuhammad Faxriy b. Amiriy Hiraviy esa “Ravzat 
us-Salotin” asarida mazkur asar Haydar Xorazmiy qalamiga 
oid ekanligini qayd etib o‘tgan edilar. Keyinchalik, Shayx 
Ahmad Taroziyning “Funun-al-Balog‘a” asari ham buni 
tasdiqladi. Lekin so‘ngi tatqiqotchilar, negadir, mazkur 
manba’larga e’tibor qaratmasdan jiddiy ravishda “Gul va 
Navro‘z” manzum dostonini Mavlono Lutfiyga nisbat berib 
kelganlar. Hozir ham shu fikr ayrim manbalarda takrorlanib 
kelmoqda. Ammo biz keltirilgan dalillar va ko‘rsatilgan 

---