Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

БМТнинг Савдо ва ривожланиш дастури –1965 йилда 
ташкил этилган бўлиб, дунёда инсониятнинг барқарор ри
-
вожланиши учун кенг кўламли фаолият олиб боради. БМТ 
РД учта муҳим вазифани бажаришга йўналтирилган: 1) ин
-
сон ресурсларининг барқарор ривожланишини таъминлаш 
учун БМТни қудратли, жипслашган кучга айлантиришга 
кўмаклашади; 2) ихтиёридаги имкониятларни инсон ресур
-
сларининг барқарор ривожланишини таъминлашга йўнал
-
тириш; камбағалликка барҳам бериш, иш ўринларини яра
-
тиш ва хотин-қизлар аҳволини яхшилаш; 3) инсон ресурс
-
ларининг барқарор ривожланишини таъминлашда Халқаро 
ҳамкорликни кенгайтириш ва ривожланиш учун барча за
-
рур шарт-шароитларни яратиш. БМТ Ривожланиш дасту
-
ри доирасида 174 та ривожланаётган мамлакат ҳудудида 
жойлашган 132 бўлими орқали ҳукуматлар, ташкилотлар ва 
аҳоли билан ҳамкорликда иш юритилади. Дастурнинг ички 
маблағларидан 90 фоизи ундаги камбағал аҳолининг 90 фо
-
изи яшайдиган 66 мамлакатга сарфланади. БМТ РД ходим
-
ларининг 85 фоизи ёрдамга муҳтож бўлган ривожланаётган 
мамлакатларда фаолият юритади. БМТ РД нинг молиявий 
маблағлари асосан ихтиёрий бадаллар эвазига шаклла
-
нади. Бу дастур саноати ривожланган ва ривожланаётган 
мамлакатлар вакилларидан иборат бошқарув кенгаши то
-
монидан идора этилади. Унинг асосий нашри йиллик “Ин
-
сон тараққиёти тўғрисида маъруза” (“Human Development 
Report”) ҳисобланади.
БМТнинг савдо кўнгиллилар дастури – БМТнинг ёр
-
дамчи органи бўлиб, Бош ассамблея томонидан ҳамкорикни 
тараққий эттириш амалий дастури сифатида таъсис этил 
ган. Ушбу дастур БМТ тизимида кўнгиллилар меҳнатидан 

---

46
фойдаланиш бўйича алоҳида муассаса ҳисобланади. Маз
-
кур дастур ўз касби бўйича маълум маҳоратга эришган ки
-
шиларни айрим соҳаларни ривожлантириш ёки жамоаларда 
инсонпарварлик ёрдамини кўрсатиш, инсон ҳуқуқлари ва 
демократияни қўллаб-қуватлашга йўналтирилган. Бундан 
ташқари, БМТ кўнгиллилар дастури ихтиёрий хайр-эҳсонни 
рағбатлантиришга ҳаракат қилади. У БМТ тараққиёт дасту
-
рининг ижроия кенгашига ҳисобот беради ва дунё мамла
-
катларидаги бўлимлари орқали фаолият юритади. Мазкур 
фаолият билан ҳар йили БМТ кўнгиллилар дастурининг 
4000 мутахассиси шуғулланади. Улар 140 миллат вакиллари 
бўлиб, бевосита дастурнинг жойлардаги миллий ташкилот
-
ларида ишлайди. Дастур доирасида қисқа муддатга саноат 
ва тижорат бўйича маслаҳатчилар тўпланиб, хизмат сафа
-
рига жўнатилади. Маслаҳатчиларнинг учдан икки қисми 
– ривожланаётган ва ўтиш даврини бошдан кечираётган 
мамлакат фуқоролари, учдан бири эса ривожланган мамла
-
катлар вакилларидир. 1971 йилдан буён БМТ кўнгиллилар 
дастурида 16000 дан ортиқ киши хизмат қилган. Унга қабул 
қилиниши учун даъвогар мутахассислик бўйича диплом ва 
бир неча йиллик амалий иш тажрибасига эга бўлиши шарт. 
Одатда, шартномалар икки йилга тузилади; инсонпарварлик, 
сайловларни ўтказишга ёрдам кўрсатиш ва бошқа миссия
-
ларга йўллаш узайтирилган муддатдан кам бўлмайди. БМТ 
кўнгиллилари кундалик эҳтиёжини қондириши учун ун
-
чалик катта бўлмаган ойлик мукофот олиб туради. Маблағ 
БМТ тараққиёт дастури, унинг бошқа муассасалари ва кўн
-
гиллилар дастурининг махсус жамғармасидан тушади.