Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Инсон ресурслари – бу зарур уқув-фаросатга, билим 
ва маҳоратга, ишлаш қобилияти ва малакасига эга бўлган 
жамият аъзолари, меҳнат аҳлидир, яъни инсон ресурслари 
ҳақиқий ва салоҳиятли ходимлардан иборат.
Инсон ресурсларидан интенсив фойдаланиш – меҳнат 
фаолияти самарасини оширишни билдиради ва у меҳнат 
унумдорлигига асосланади.
Инсон ресурсларидан экстенсив фойдаланиш – иш
-
чилар умумий сонининг, меҳнатга лаёқатли аҳоли бандлиги
-
нинг ўсиши, меҳнатга лаёқатлилик даврининг узунлиги, иш 
вақтининг узунлиги билан ифодаланади.
Инсон салоҳияти (ходимнинг меҳнат салоҳияти) 
– инсоннинг (ходимнинг) муайян шароитларда ўз ишлаб 
чиқариш, иқтисодий фаолиятида маълум натижаларга эри
-
шиш ҳамда меҳнат фаолияти жараёнида ишлаб чиқаришдаги 
ўзгаришлар натижасида пайдо бўладиган янги вазифаларни 

---

153
бажариш учун ўзини такомиллаштиришга қаратилган жис
-
моний ва интеллектуал хусусиятлар ва қобилиятлар жам
-
ланмаси ҳисобланади. Инсон салоҳияти деганда қуйидаги 
хусусиятлар тушунилади: 1) 
жисмоний саломатлик;
2) та
-
биий ва ишлаб чиқариш муҳитининг ноқулай таъсирига 
чи
-
дамлилик,
узоқ муддатли куч ва асаб зўриқишига 
бардошлик 
қобилияти
; 3) 
ижтимоий – психологик хусусиятлар
: тасав
-
вурларнинг барқарорлиги, хотира, нутқ, инсон характери, 
унинг ижодий қобилияти, умумий ва касбий билимлари, 
эътиқоди, ижтимоий тажрибани эгаллаш даражаси, ижтимо
-
ий фаоллик; 4) 
ишлаб чиқариш – иқтисодий хусусиятлари: 
малака, ижтимоий таълим даражаси; касб тажрибаси, ташаб
-
бускорлик ва ишбилармонлик, бажарилаётган иш сифати ва 
тежамкорлик, ходимлар билан ўзаро муносабат, маъсулият, 
меҳнат интизоми, техника хавфсизлиги қоидаларига риоя 
этиш ва ҳоказолар. 
Иқтисодиёт бўйича 1998 йилги Нобель 
мукофотининг лауреати Амартия Кумар Сеннинг назарий 
ишланмалари инсон салоҳиятини ривожлантириш муаммо
-
сига улкан таъсир кўрсатди
. Унинг 1989 йилда “Ривожла
-
ниш имкониятларини кенгайтириш сифатида” асари эълон 
қилинган. Бу асарда “имконият нуқтаи назаридан” ёндошиш 
деб номланган усул қўлланилган эди. А.Сен ривожланиш 
жараёнини фақат моддий ёки иқтисодий фаровонликнинг 
ортиши нуқтаи назаридан эмас, балки инсон имкониятла
-
рини кенгайтириш жараёни сифатида таҳлил этди. Унинг 
нуқтаи назарига кўра, жамиятдаги аҳолининг турмуш да
-
ражасини даромадларнинг ўртача даражасига қараб эмас, 
балки одамларнинг ўзлари муносиб деб ҳисоблаган ҳаёт
кечиришлари учун мавжуд имкониятлари бўйича баҳолаш 
лозим. У ижтимоий ривожланишнинг мақсади ишлаб 
чиқаришни чексиз кўпайтириш эмас, балки одамларнинг 
кўпроқ иш бажариш, билим эгаллаш, узоқ умр кўриш, касал
-
ликлардан ҳоли бўлиш ва ҳоказолар учун имкониятлар яра
-
тишда деб ҳисоблади.