10-o`zb tarix qq indd

Ferǵana avtonom wálayatın
dúziw haqqındaǵı usınıs penen shıqqan 
edi. Qullası, tartıslar kem-kemnen qızıp bardı.
XXSR basshılarında da ayrıqsha kózqaraslar bolǵan. 1924-jılı 
8-mayda bir topar Xorezm basshıları RKP (b) OKne «Xorezmde 
milliy máseleni sheshiw haqqında xat» jiberip, oǵan Xorezmdi 
shegaralanıwǵa qospawın ótinish etti. Olar ózleriniń bul kózqarasların 
respublikanıń alısta jaylasqanlıǵı, ekonomikalıq jaqtan ajıralıp 
turǵanlıǵı menen tiykarladı. Bul kózqarastı qollap-quwatlaǵan 
Xorezm Kompartiyası Oraylıq Komiteti juwaplı xatkeri 
Qalandar 
Odinaev
1924-jılı iyulde óz wazıypasınan alıp taslandı. XXSR aymaǵı 
dáslep shegaralanıwǵa tartılmadı, biraq 
1924-jılı 26-iyulde
Xorezm 
Kompartiyasınıń jańa basshıları respublikanıń shegaralanıwına kirgi-
ziliwine óz ırazılıǵın bildirdi.
Pikir!
9-klass Jáhán tariyxı sabaqlıǵındaǵı maǵlıwmatlarǵa tayanıp, 
«panturkizm», «panislamizm», «burjua milletshiligi» sıyaqlı túsi-
niklerge anıqlama beriń. Olardıń úlkemiz tariyxına qanday baylanısı 
bar?

---

51
Ózińizdi sınań!
Y. Rudzutak — bul ... 
Q. Odinaev — bul ...
T. Rısqulov — ... 
S. Xojanov — bul ...
!
Oray tárepinen milliy respublikalar hám wálayatlar dúziwge 
kórsetpe beriliwi hám de onıń siyasiy jaqtan tiykarlanıwı. 1924-jılı 
12-iyunde I.V.Stalin
niń usınısı menen RKP (b) OK siyasiy byurosınıń 
«Orta Aziya Respublikaların miiliy-aymaqlıq shegaralaw haqqında» 
arnawlı qararı qabıllanǵan. Bul qarar menen bul process óziniń sońǵı 
basqıshına kirdi. 15-iyulde RKP (b) OK Orta Aziya byurosı jańadan 
dúziletuǵın milliy respublikalar hám oblastlardıń waqıtsha byurosın 
dúzdi. Ózbekler byurosı quramına Fayzulla Xojaev, Rustam Islamov, 
Akmal Ikramov, Qari Yuldash Polatov, Muxtarjan Saidjanov, Kalugin 
aǵza sıpatında, Inayatov kandidatura sıpatında kirgizildi. Sonday-
aq, RKP (b) OK Orta Aziya byurosı dúzgen Aymaqlıq komissiyada, 
onıń milliy kishi komissiyalarında tartıslı máselelerdi sheshiw ushın 
arnawlı komissiyalar da xızmet kórsetken. Aymaqlıq komissiya 
quramına F.Xojaev, A.Rahimbaev, S.Xojanov, Q. Otabaev, R. Islamov, 
N. Aytaqov, Y. Abdurahmanov, I.Aydarbekov, I.Vareykis, D.Manjara, 
I.Mejlauk, X.Saxat-Muratov hám basqa siyasiy ǵayratkerler kirgen edi.
Milliy respublikalar dúziw zárúrligi ideyasınıń baslamashıları óz 
pikirlerin Túrkstandaǵı túpkilikli xalıqlar turmısında teńsizlik bar 
ekenligi hám milliy narazılıqlar kúsheyip baratırǵanı menen tiykarladı. 
Olar bul narazılıqlardan qutılıw jolı sıpatında túrkmenler, qırǵızlar hám 
basqalardıń milliy mámleketin (tiykarında, milliy respublikasın) dúziw 
dep járiyaladı, ámelde bolsa bul ilajlar regionda jasawshı xalıqlardı bir-
birinen ajıratıp qoyıwdan basqa nárse emes edi.
Este saqlań!
Aymaqlardı qaytadan belgilew hám shegaralaw tárepdarları til, 
milliy ózgesheliklerine dıqqattı kóbirek qaratıp, xojalıqqa baylanıslı 
ekonomikalıq faktorlardı, bar bolǵan suw resursları hám suwǵarıw 
sistemalarınıń ulıwma ekenligin kemirek esapqa aldı.
Qullası, siyasiy táreplerge ayrıqsha itibar qaratıldı. Sonday-aq, 
Túrkstan ASSR siyasiy basshılıǵı arasındaǵı evropalılar menen túpkilikli 

---

52
xalıqlar wákilleri ortasındaǵı qarama-qarsılıqlar, ayırım qazaq hám tájik 
kommunistleri hám de basqalardıń toparpazlıq kórinisleri mexanikalıq 
túrde Túrkstan xalıqları ortasındaǵı qatnasıqlarǵa kóshirildi. RKP (b) 
OK Bas xatkeri