T.X. Gdlyan
hám
N.V. Ivanov
basshılıǵında 1983-jıl aprelde dúzilgen
edi. Olar keyin ala Oraydan respublikaǵa kelgen «desantshılar»ǵa súyenip,
Ózbekistanda náwbettegi repressiyanı ámelge asırdı.
Pikir!
30 hám 50-jıllar repressiyasın esleń! 80-jıllar repressiyası qaysı
tárepleri menen aldınǵılardan ajıraladı.
«Paxta isi» boyınsha
tergew
1983—1987-jılları Moskva, Leningrad (házirgi Sankt-Peterburg)
hám RSFSRdıń basqa qalalarınan 1000 ǵa jaqın
«desantshı» Ózbekistannıń partiya, sovet, hákim-
shilik-xojalıq organlarına joqarı basshı lawazım-
larına jiberilgen edi. Sol waqıtta «desantshılar» hám
3000 nan artıq tergewshilerge jergilikli basshılar
hám respublika huqıq-úgit-násiyat organlarınıń kóp-
legen xızmetkerleri úlken járdem bergen.
«Paxta isi» sud
májilisinde
9—Ózbekistan tariyxı, 10-kl.
130
1985—1990-jılları Ózbekistanda «paxta isi» degen ósek boyın-
sha jámi 40 000 adam tergew etildi, olardıń kópshiligi tergew
izolyatorlarında prokuror sankciyasısız otırdı, 5000 adam bolsa jalǵan
ayıplar menen jınayıy juwapkerlikke tartıldı. Tergew procesinde insan
huqıqları ayaq astı etilip, tutqınlarǵa fizikalıq hám ruwxıy qısım
ótkerildi. Olardıń shańaraq aǵzaları hám aǵayin-tuwısqanları da
qamaqqa alındı. Kadrlardı almastırıw siyasatı ayanıshlı tús aldı.
Paxta isiniń ózbekler isine aylandırılıwı hám mazmunı.
Oraylıq
baspasózde járiyalanǵan maqalalarda ózbek xalqı jaman atlı etilip,
paxta isine ataylap siyasiy tús berildi hám ol «ózbekler isi»ne
aylandırıldı. Bul siyasiy kompaniyanı Ózbekistannıń sol waqıttaǵı
basshıları qollap-quwatladı.
Oraydan jiberilgen kommunistlik hámelparazlar Ózbekistannıń
partiya hám hákimiyat sistemasında tiykarǵı orınlardı iyelep,
ózbek xalqına qarsı repressiyanı háwij aldırdı. Repressiya eń dáslep
Ózbekistannıń burınǵı basshısı, marhum Sharaf Rashidov esteligine
qarsı kóterildi. «Sharaf Rashidovshılıq» degen jasalma sóz oylap
tabılıp, onnan Sh.Rashidovtıń óliminen soń jaman atlı etiw hám
húrmetin jerge urıwda paydalanıldı.
Qullası, sovet rejiminiń paxta isi aqıbetinde Ózbekistanda mıńlap
adamlar nahaq túrde jazalandı. Xalıq xojalıǵı tarawlarında qosıp jazıw,
paraxorlıq hám korrupciyaǵa baylanıslı jınayatlar SSSRdıń derlik
barlıq aymaqlarında júz bergen bolsa da «tájiriybe maydanı» sıpatında
Ózbekistan tańlandı hám de jınayıy iske baylanıslı adamlardan basqa
kóplegen adamlar ayıpsız jazaǵa tartıldı. Kommunistlik ideologiyanıń
repressiya qılıshı bunıń menen sheklenbesten paxta isin ózbekler
isine aylandırıwǵa urındı. Repressiya siyasatın ámelge asırıwda Oray
basshıları hám wákillerinen basqa Ózbekistannıń sol waqıttaǵı siyasiy
basshılıǵı, xalqımız arasınan shıqqan hám de tergewshiler menen bige
islesken hám olardıń ǵárezli islerine járdemlesken ayırım qorqaq hám
satqınlar da aktivlik kórsetti. Bul — tariyxtıń ashshı haqıyqatı.
Ózińizdi sınań!
T.X. Gdlyan hám N.V. Ivanov—bul ... Mixail Gorbachyov — bul ...
Inamjan Usmanxojaev — bul...
Rafiq Nishanov — bul ...
!
131
Do'stlaringiz bilan baham: |