2. A m aliy m ashg‘ulotlarni tashkil etish m etodikasi.
3
S infdan tashqari am aliy m ashg‘ulotlarni olib borish turlari.
Tayanch ¡boralar:
o ‘qitish shakllari, m alakali ishchi, o‘quv sex-
lar, yo‘riq no m alar,
ijtimoiy m ehnat, unum li m ehnat, m usobaqa,
m ehn at brigadalari.
1.
M ehnat darslarining xususiyati va tarkibi.
D ars m aktabdagi
t a i i m ish in in g asosiy tash k iliy shaklidir. Bu gap, ju m la d a n texnik
m ehn at u ch u n h am taalluqli. U staxonadagi
m ashg‘u lo tlard a
dars m e h n a t ta iim in in g asosiy vazifalarini am alga oshirish ,
yangi m a te ria ln i bayon qilishni am aliy
to p sh iriq berish va uni
hal qilish b ilan yaxshi b o g ia sh , o ‘q u vchilarni faollashtirish, ij
tim oiy foydali m ehnatga jalb etishni am alga o sh irish im k o n in i
beradi.
A m aliy rnashg‘ulot deganda o ‘quvchilarning o ‘quv m ateri
alini faol ongli va m ustahkam o'zlashtirish m aqsadida m ehnat
o'qituvchisi rahbarligida am alga oshiriladigan ham jam o a, ham
yakka holdagi ish tu rlarini o ‘z ichiga oladigan o ‘quv m ehnat
faoliyatini aniQ tashkil etishni tushunish kerak.
M ehnat sohasidagi am aliy m ashg‘ulotlar
turli xilda b o iish i,
ya’ni yangi texnik-texnologik m a iu m o tla rn i m ehnat operatsiya
larini
o i'g a n is h g a ,
bilim larni, m ehnat k o iiik m alari va m alaka
larini
m u s ta h k a m la s h g a ,
nazorat-tekshirish ishlari, korxonalarga
ekskursiyalar o ‘tkazish va hokazolarga b agish lan g an m ashg‘ulotlar
b o iish i m um kin. Lekin o‘quv ustaxonalarida o ik azilad ig an am a
liy m ashg‘ulotlarning turlari xilm a-xil b o iishiga qaram asdan,
ularning h a m m a s i quyidagi um um iy talablarni qondirishi lozim:
• M a s h g ‘ u l o t n i n g
m aqsadi ham da vazifalari aniq va ravshan
ifodalangan b o iish i lozim.
• M a s h g ‘n io tn in g
tarkibini didaktik jih atd an ketm a-ket (bilim
k o iiik m a rnalaka, m ahorat) va o ‘quv m aterialining m azrnuniga
to iiq javob beradigan b o iish i kerak.
• Á m aliy ish larnin g obyekti to ‘g‘ri tan lan ish i, ijtimoiy foydali
qiymatga ega b o iish i va o ‘rganiladigan
m ehnat operatsiyalari va
usullarining talablariga muvofiq kelishi zarur.
• M ashg‘nlotlarda foydalaniladigan m ehnat ta i i m i m etodlari
dars talablariga va o ‘quv m aterialining m azm uniga to iiq javob
berishi lozim-
188
» 0 ‘quv ustaxonalarida m ashg‘uIotning tashkiliy-m etodik tu
zilishi o ‘quvchilar bilan ja m o a va yakka holda ish olib borishni
nazarda tutishi kerak.
#
M ehnat ta ’lim i b o ‘yicha am aliy m ashg‘ulotlarda
0
‘tk azila
digan ta ’lim ishlari tarbiyaviy tavsifga ega b o ‘lishi, ya’ni m aktab
0
‘quvchilarida qayta ko‘rish m a ’naviy sifatlarini tarkib topishiga
yordam berishi lozim.
M ehnat sohasidagi am aliy m ashg‘ulotlar tu rlarin in g xilm a-
xilligiga
q aram asd an , ulardagi um um iy didaktik elem entlarni
h am ta ’kidlab o ‘tish kerakki, bu lar o ‘quvchilarni navbatdagi o ‘quv
m aterialin i o ‘zlashtirish uchun jalb qilishga qaratilgan m ashg‘u-
lo tlarn i uyushtirish;
0
‘quvchilarning oldingi m ashg‘ulotlardan
o ‘zlashtirgan bilim lari, m ehnat ko‘n ik m alari va m alakalarining
darajasini tekshirish, yangi m aterialni tu sh u n tirish va m ehnat
operatsiyalarini ham da am aliy ishlarni
bajarish vaqtida m ehnat
usullarini ko‘rsatib berish;
0
‘q uvchilarning yangi mavzuga oid
operatsiyalar va ishlarni bajarish vaqtida ularn in g bilim i, m ehnat
usullari darajasini aniqlash; m eh n at u sullarini m ashqlar bilan
m ustah kam lash va ularni dastlabki m ehnat ko‘nik m alari darajasi
ga yetkazish. B unda m ehnat o ‘qituvchisining p u x ta nazorat qili-
shiga
erishish; am aliy to psh iriqn in g m ustaqil bajarilishi va o ‘tgan
m ashg‘u lo tn in g natijalariga yakun yasashdan iborat.
Y uqorida sanab o‘tilgan elem entlar am aliy m ashg‘ulotning
tarkibini tashkil etadi. Shunday qilib, am aliy m ashg‘uIot ta rk i
bi deganda didaktik elem entlarning q a t’iy izchilligi va o‘zaro
b og‘lanishidagi nisbatni tu sh in ish kerak, u lar esa m ashg‘ulot
m aqsadlari va o ‘quv m ateriallarin in g m a zm u n in i taqazo qiladi.
M ehnat darslari boshqa o ‘quv fanlariga nisbatan qator xususi-
yatlarga ega. Bu xususiyatlar quyidagilardan iborat:
1.
D arsd a m arkaziy o ‘rin n i
0
‘quvchilarning am aliy ishlari
egallaydi (tax m in an 80%). Shu m unosabat bilan ustaxonalardagi
m ashg‘u lo tlarn i qo‘shaloq d arslar sifatida o ‘tish m a’qullangan.
45 m inutlik darsning noqulayligi shuki, un d a
0
‘quvchilarning
bevosita am aliy ishlariga ju d a kam vaqt qoladi. U ning ko‘p
qism i ish o ‘rn in i tayyorlash va yig‘ishtirishga, o ‘qituvchining
yo‘riqnom asiga ketadi. 90 m inut davom ida o ‘quvchilar m a’lum
m eh n at to psh irig‘ini
bajarishga ulguradilar, bu esa ularga
m a ’naviy ko‘nikish bag‘ishlaydi va o ‘qituvchiga ish natijalarini
baholash im k o n in i beradi.
189
2. 0 ‘quvchilarning am aliy ishlari unum li m ehnat bazasida
tashkil qilinadi.
3. U staxonalardagi m ashg‘ulotlarda
0
‘quvchilar h ar xil qirquv-
chi asboblar yordam ida ishlaydilar, m ateriallarga stanokda ishlov
berishni bajaradilar. Shu sababli dars uni o‘tkazishning
xavfsiz-
ligini ta ’m inlovchi maxsus tayyorgarlikni talab qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
