Мавзу 1: Тупроқ кесмасини олиш усуллари хақида тушунча

Ishni bajarish tartibi.
Yog’sizlantirilgan filtr qog’ozdan yasalgan paket massasi
o’lchanadi. Paketga tajriba o’tkazayotgan talaba o’z nasabini va olingan namuna nomini
oddiy qalamda yozib qo’yadi. Paketga 1g o’simlik namunasi tortib olinadi. So’ng paket
Sokslet apparati ekstraktoriga solinib, apparat ishga tushiriladi. Ekstraksiyalash
ekstraktor efir bilan to’lib, sifon orqali qaytib tushish sikli 8-12 marta qaytarilgach
tugatiladi (11-rasm).

---

34
11-rasm. Sokslet apparati
Paket olinib ochiq havoda yoki mo’rili shkafda efir hidi yo’qolguncha
shamollatiladi va 105
O
S haroratda 1,5 soat quritiladi. Eksikatorda sovutilib massasi
aniqlanadi.
Natijani hisoblash:
Hisob-kitobda quyidagilardan foydalaniladi.
A – paketning massasi, g;
b – paketning namuna bilan massasi, g;
V= b-a – namuna massasi, g;
d – paket bilan namunaning yog’sizlantirishdan keyingi massasi, g;
b-d =Y– moyning massasi, g;
Moyning % miqdori quyidagi formula bilan topiladi.
Y*100
X = -------------
V
Nazorat savollari:
1. Moyni tirik organizmlardagi ahamiyati va tarkibi.
2. O’simliklar tarkibida moyni miqdori.
3. Moyni aniqlash qaysi uslabga asoslangan
4. Sokslet apparatining tuzilishi va ishlash tartibini aytib bering.

---

35
Mavzu 9: O’simlik tarkiibdagi NPKni bir namunada
Ginzburg, Sheglova usulida aniqlash
(6 soat)
Ishning mohiyati:
O’simliklar oziqlanishida eng muhim ahamiyat kasb etuvchi
elementlarga azot, fosfor va kaliy kiradi. Ularning o’simlikdagi miqdorini aniqlash,
o’simliklar tomonidan olib chiqilishini o’rganish, fazalar bo’yicha ularga bo’lgan
talabni hisobga olgan holda mineral o’g’itlar qullash tadbirlarini ishlab chiqish
maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bu maqsadda o’simlik namunalari ho’l usulda
kuydiriladi. Ho’l usulda kuydirishning afzalligi shundaki, bunda ayrim elementlar,
jumladan fosfor, kaliy, oltingugurt yo’qolishini oldi olinadi.
K.Ginzburg usulida kul hosil qilish o’simlik organik moddalarining 10:1
nisbatda olingan sulfat va xlorid kislotalari aralashmasida gidrolizlanib, oksidlanishiga
asoslangan.