Bo’lajak millionerga maslahatlar

 
1.3. QASHSHOQLIK G’OYASI 
«Aytadilarki, pulga hirs qo’yish barcha balolarning boshidir.
Ammo xuddi shu fikrni pulsizlik haqida ham aytish mumkin». 
S. Batler
Agar kambag’al odamdan: “
Nega farovon yashashni uddalay olmayapsan
?”, 
- deb so’rasangiz, savolingizga yaxsigina javob topib beradi. Har bir 
kambag’alning o’zini oqlash uchun bahonasi bor. Kimdir: “Taqdirim shu ekan. 
Omadim kelmayapti!”, - deydi. Yana birov mamlakatdagi ahvolni ro’kach qiladi. 
Uchinchisi boy bo’lish istagi yo’qligini aytadi. Kimdir ota-onasiga aybni yuklaydi, 
menga yaxshi ta’lim-tarbiya bera olishmagan deydi. Ko’pchilik maktabda 
berilayotgan ta’limning no-to’g’riligidan noliydi: axir u yerda pul topishni 
o’rgatishmaydi-da! Kambag’allar orasida o’zining ayanchli ahvolini oqlash 
borasida professional darajasiga ko’tarilganlar ham bor. Ular bu haqida kitob 
yozsalar ham arziydi. Masalan, mana bundaylar: 
Pessimist, daydi va qo’rqoq uchrashib qolishibdi. Gap aylanib boy bo’lish 
naqadar qiyin, degan mavzuga kelib taqalibdi. 
Pessimist aytarmish:
-
Nima desalar ham, men boshlang’ish kapitalsiz halol yo’l bilan boyib ketish 
mumkinligiga ishonmayman.
Bunga javoban qo’rqoq: 
-
Xa, yana soliqlar, qurollangan bosqinchi-o’g’rilar… Naqadar qo’rqinchli! 
Daydi ularni eshitib turib, shunday dermish: 
-
Men umuman pul topishni istamayman. Ahvolim shudog’am yaxshi. 
Ha, odam harakat qilmayman desa, bunga istaganicha bahona topishi mumkin. 
Yana inson tabiati shundayki, u boshiga yog’ilgan balolarda hamisha boshqalarni 
ayblaydi, zinhor o’zini emas. Ho’sh, odamlarning kambag’al yashashiga kim 
ayibdor? Agar kimdir boyib ketmayotgan ekan, bunga birinchi navbatda 
mamlakatdagi muammolar, ta’lim tizimidagi kamchiliklar emas, avvalo o’zining 
tafakkuridagi tartibsizliklar sababdir. Qolgan sabablar keyingi o’rinda turadi. 

---

AYUPOV RAVSHAN HAMDAMOVICH 
Pulga 
munosabat 
qanday 
shakillanadi? 
Ko’pincha u ota-onangiz va 
atrofingizdagilarning sizga ko’rsatgan ibrati orqali tarbiyalanib boradi. Ularning 
pul haqida qanday o’ylashlari va uni qanday sarflashlari bolaligingizdanoq sizda 
pulga munosabatni shakillantirib boradi. Va albatta, o’zingizning orzularingiz va 
shaxsingizga bergan bahongiz, ishonchingiz ham bu borada muhim ahamiyatga 
ega. Pul masalasida farzandlarga uch xil tarbiya beriladi: 
1. “Pul yomon narsa. Usiz ham yashasa bo’laveradi”. 
2. “Pul? U nima o’zi?” (ya’ni ota-onalar ma’lum yoshga yetguncha bolalar 
pul nimaligini umuman bilmaganlari ma’qul, deb hisoblaydilar, xuddi jinsiy 
tarbiya kabi) 
3. “Pul – bu jiddiy masala. Uni ishlatishni bilish kerak”. Bu – eng to’g’ri 
tarbiya.
Ko’p insonlarning ongi yoshligidanoq qashshoqlikga tayorlanib boriladi. 
Maktabda “pul qayerdan paydo bo’ladi?” degan savolga javob berilmaydi. Shuning 
uchun bola maktabni pul haqida unga qadam qo’yganidagi kabi sodda va 
ko’pincha noto’g’ri tasavvurlar bilan bitirib ketadi. U butun umr pul haqidagi 
oddiy, ammo juda muhim tushunchalardan bexabar yashayverishi mumkin. 
Oqibatda nima xoxlayotganini o’zi ham bilmaydigan noshudga aylanadi-qoladi. 
Nima xohlashini bilmagan odam, nima qilishni ham bilmaydi. Natijada, boshqalar 
uchun ishlab o’taveradi.
Bir kambag’al dehqondan kuzda qancha hosil olganini so’rashibdi. 
o
Hech qancha – javob beribdi u. – Bahorda menga yozda qattiq do’l 
bo’lishi mumkinligini aytishgandi. Shuning uchun hech narsa 
ekmadim.
o
Xo’sh, do’l bo’ldimi? 
o
Bo’ldi-yu, ammo xosilga yomon ta’sir etadigan darajada emas.
o