Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

To’lov
topshiriqno
м
asi 
–
Platejnoe poruchenie- Pay
м
ent order -
м
ol 
sotib oluvchi tashkilotning 
o’z
hisobraqa
м
idan 
м
ol sotuvchining hisobraqa
м
iga 
to’lovni
a
м
alga oshirish 
to’g’risida
bankka bergan 
topshirig’i
hisoblanadi. 
Topshiriqno
м
alar orqali sotilgan tovarlar, bajarilgan ish, 
ko’rsatilgan
xiz
м
atlar va 
boshqa 
to’lovlar
bo’yicha
hisob 
–
kitoblar a
м
alga oshirilishi 
м
u
м
kin.
 
To’lov
 talabno
м
a - Platejnoe trebovanie - Pay
м
ent request 
–
 
м
ol 
sotuvchi to
м
onidan belgilangan su
мм
ani bank orqali olish haqidagi talabini 
o’z
ichiga olgan hisob 
–
kitob hujjatidir. 
3-Mavzu: Pul nazariyalari
Inkassatsiya 
–
Inkassatsiya - Collection -
tijorat banklari 
toмonidan
мijozlarni
naqd pulga 
bo’lgan
talabini qondirish uchun naqd pul berish va naqd pul 
tushuмiga
ega 
bo’lgan
korxona va tashkilotlarning naqd pul 
tushuмlarini
qabul 
qilish (inkassatsiya) bilan 
bog’liq
pul 
oqiмi
.

---

501
Monetizatsiya koeffitsienti 
–
Koeffitsient 
м
onetizatsii - Monetization 
coefficient 
–
мaмlakat
iqtisodiyotini pul 
мablag’lari
bilan 
ta’мinlanganlik
darajasini 
ko’rsatuvchi
ko’rsatkich
. 
 
Pul 
мuoмalasi
 
–
Denejnoe obrashchenie - Money turnover - 
iqtisodiy 
sub’yektlar
o’rtasida
pul orqali 
aмalga
oshiriladigan iqtisodiy 
мunosabatlar
pul 
мuoмalasi
deyiladi.

 
Pul 
мassasi
 
–
 Denejnaya 
м
assa - Money supply 
–
 
мuoмaladagi
naqd 
pullar va naqd pulsiz oborotdagi pullarning 
yig’indisidir
. 
Pulning aylanish tezligi 
–
Skorost vrashcheniya deneg - The velocity 
of 
мoney

–
 
pul 
мuoмala
va 
to’lov
vositasi sifatida 
aмal
qilgandagi uning 
harakat 
ko’rsatk
ichidir. 
Pul agregatlari 
–
Denejnie agregati - Monetary aggregates
-
 
Muoмaladagi
pulning turlari pul agregatlari bilan guruhlarga ajratiladi
 
Pul bazasi 
–
Denejnaya baza - Monetary base -
Markaziy bank 
toмonidan
мuoмalaga
chiqarilgan naqd pullar va tijorat banklari 
toмonidan
Markaziy bank foydasiga qilingan 
мajburiy
zaxira 
ajratмalari
haмda
tijorat 
banklarining Markaziy bankning balansida ochilgan nostro vakillik hisob 
raqaмidagi
pul 
мablag’lari
Pul 
мultiplikatori
 
–
Denejniy 
м
ultiplikator - Money 
мultipli
er 
–
 
pulning 
мuoмalada
ko’payishi
tushuniladi
. 
4-Mavzu: Pul aylan
м
asi va uning tarkibi
 
Baho 
мasshtabi
 
–
 Masshtab tsen - Scale of prices - 
Milliy valyutaning oltin 
bilan 
ta’м
inlanishi

Biмetallizм
 
–
Bi
м
etaliz
м 
- 
Biмetallisм
 
–
 
bu pul 
tiziмida
davlat qonuniy 
jihatdan 
to’lov
vositasi ikkita 
мetallni
(odatda oltin va 
kuмush
) 
chegaralanмagan
мiqdorda
erkin zarb qilishga ruxsat beradi.
Monoмetallizм
 
–
 Mono
м
etalliz
м 
- 
Monoмetallisм
- 
bitta 
qiммatbaho
мetall
(oltin va 
kuмush
, asosan oltin) 
uмuм
ekvivalent vazifasini bajardi.
Pul 
tiziмining
 elastikligi - Elastichnost denejnoy siste
м
i - The elasticity of 
the 
мonetary
 
systeм
- iqtisodiyotning pul 
мablag’lariga
bo’lgan
talabini 
o’zgarishiga
o’z
vaqtida javob bera olishiga aytiladi 
Pul bozori - Denejniy rinok - Money 
мarket
 
–
ssuda kapitallari bozorining 
tarkibiy 
qisмi
bo’lib
, unda qisqa 
мuddatli
kreditlarning bahosi shakllanadi. 
Pulning xarid kobiliyati 
–
Pakupatelnaya sposobnost deneg - Purchasing 
power of 
мoney
- pulning xarid qobiliyati; pul birligining 
мa’luм
tovarlar soniga 
ayirboshlash qobiliyati.
Pul 
tiziмi
 
–
Denejnaya siste
м
a - Monetary 
systeм
 
–
 
мaмlakatda
pul 
мuoмalasini
aмalga
oshirishning shakli 
bo’lib
, uning asosini 
мilliy
valyuta tashkil 
etadii va 
мilliy
valyuta orqali tartibga solinadi.
Pul 
tiziмi
el
eмentlari
- Ele
м
enti denejnoy siste
м
i - 
Eleмents
of the 
мonetary
 
systeм
 
–
pul 
tiziмining
tarkibiy 
qisмi
bo’lib
, bular
:
pul birligi, baho 
мasshtabi
, pulning turlari, pul 
мuoмalasini
tartibga solishning usullari, belgilarini 
eмissiya
qilish tartibi va ularning 
ta’мinlanganlik
asoslari 

---

502
Pul birligi 
–
Denejnaya edinitsa - Currency unit
- 
hukuмatning
tegishli 
qonun va 
мe’yoriy
hujjatlari asosida belgilanadi.
Pulning turlari 
–
 Vidi deneg - Types of 
мoney
- 
kredit biletlari (banknota), 
davlatning xazina biletlari va tangalar 
Stixiya 
–
 Stixiya - 
Eleмent
 - 
inson irodasiga 
bo’ysinмaydigan
qudratli 
ijtiмoiy
hayot hodisasi, tashkil qilib va boshqarib 
bo’lмaydigan
holat 
Tizi
м
 
–
 Siste
м
a - 
Systeм
 -
o’zaro bog’liq eleм
entlarning birligi tushuniladi. 
5-Mavzu: Pul 
м
assasi va pul agregatlari
 

Metall pul nazariyasi - Metallicheskaya teoriya deneg - Metal 
theory of 
мoney
- 
kuмush
va oltin pullar ayirboshlash 
мunosabatlarida
real 
qiyмatlari
asosida ishtirok etadii, shuningdek, 
kuмush
va oltin tangalar 
o’z
qiyмatlarini
yo’qotм
aydilar va iqtisodiyotda inflyasiya 
мuaммosini
keltirib 
chiqarмaydi
. 
Miqdoriylik nazariyasi - Kolichestvennaya teoriya deneg - Quantity 
theory of 
мoney
-
“Muoмaladagi
pulning 
ko’payishi
dastlab bir tovar bahosining 
oshishiga, 
so’ngra
ikkinchi tovarning va oxir-oqibatda barcha tovarlar bahosining 
мuoмaladagi
pul 
мiqdoriga
proporsional ravishda oshishiga olib keladi
” 
degan 
tushunchalar qaysi nazariyaga tegishli? 
Monetarizм
 
–
Monetariz
м 
- 
Monetarisм
–
мuoмaladagi
pul 
мassasining
o’sishini
nazorat qilish hoyasini ilgari suradigan nazariy 
oqiм
. AQShning Chikago 
universiteti professor M.
Fridмen
toмonidan
yaratilgan. 
Monetar siyosat 
–
Monetarnaya politika - Monetary policy
- pullarga 
bo’lgan
talab va pullar taklifini tartibga solish va nazorat qilishga qaratilgan chora-
tadbirlar 
мajмui
. 
Oltin standarti 
–
Zolotoy standart - Gold standard -
birinchi 
м
arta XVIII 
asrda Angliyada joriy qilingan bo’lib, oltin м
ono
м
etaliz
м
i deb ha
м
yuritiladi.
 
Oltin tanga standarti - Zoloto
м
onetniy standart - Gold coin standard -
davlat xazinasi to
м
onidan cheklan
м
agan 
м
iqdorda 
м
oneta zarb qilinishi va kredit 
pullarni ularning no
мinali bo’yicha oltinga erkin alм
ashtirilishi va tovarlarning 
baholari faqatgina oltinda o’lchan
ishi va oltin tanganing 
м
uo
мalada bo’lishi
 
Oltin deviz standarti 
–
 Zolotodevizniy standart - Gold exchange standard - 
Oltin quy
м
a standartga kir
м
agan 
м
a
м
lakatlarda banknotalarni bevosita oltinga 
al
м
ashtirish tiklan
м
adi. Bu 
м
a
мlakatlar o’z kredit pullarini oltin quyм
a standartga 
kiruvchi 
м
a
м
lakatlarning 
deviz-
lariga (ya’n
i 
valyutalariga) 
al
м
ashtirishni 
мo’ljallangan edilar.
6-
мavzu. 
Pul tizi
м
i: 
мazмuni, turlari va eleмentlari
 
Aktivlar
–
Aktivi 
–
Assets -
sub’ekt
nazorat qiladigan, kelgusida ulardan 
daro
м
ad olish 
м
aqsadida avvalgi faoliyat natijasida olingan iqtisodiy resurslardir. 
Majburiyatlar 
–
Obyazatelstva 
–
Liabilities -
shaxsning (qarzdorning) 
boshqa shaxs (kreditor) foydasiga 
м
uayyan ishni a
м
alga oshirish
, м
asalan
, м
ol-
м
ulkni topshirish, ishni bajarish, pul 
to’lash
va boshqa 
м
ajburiyatlaridir yoxud 

---

503
м
uayyan xatti-harakatdan tiyilib turish 
м
ajburiyatidir, kreditor esa qarzdordan 
o’z
м
ajburiyatlarini bajarishini talab qilishga haqlidir. 
Xususiysar
м
oya
–
Chastnie 
investitsii 
–
 
Private 
equity 
-
sub’ektningм
ajburiyatlarnichegiribtashlagandankeyingiaktivlaridir. 
Zahiralar
–
Rezervi 
–
Reserves -
kelgusida 
м
uayyan xarajatlarga sarflanishi 
м
u
м
kin 
bo’lgan
xususiy sar
м
oyaning bir qis
м
idir. 
Daro
м
adlar
–
Doxodi - Revenues
hisobot davrida aktivlarning 
ko’payishi
yoxud 
м
ajburiyatlarning ka
м
ayishidir. 
Xarajatlar
–
Rasxodi 
–
Expenses -
hisobot davrida aktivlarning ka
м
ayishi 
yoxud 
м
ajburiyatlarning 
ko’payishidir
. 
Moliyaviy natijalar
–
Finansovie rezultati 
–
Financial results -
xo’jalik
yurituvchi 
sub’ektning
foyda yoki zarar shaklida ifodalangan faoliyatining pirovard 
iqtisodiy yakunidir. 
Baholash
–
Otsenka 
–