Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti begbutayev a. E., Yusupov r. M

Elektron pochtaga ruhsatsiz kirish. 
Internet tizimidagi elektron pochta juda koʻp ishlatilayotgan axborot 
almashish kanallaridan biri hisoblanadi. Elektron pochta yordamida axborot 
almashuvi tarmoqdagi axborot almashuvining 40%ini tashkil etadi. Bunda axborot 
almashuvi bor-yoʻgʻi ikkita protokol: SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) va 
POP-3 (Post Office Protocol)larni ishlatish yordamida amalga oshiriladi. POP-3 
multimedia texnologiyalarining rivojini aks ettiradi, SMTP esa Arpanet proyekti 
darajasida tashkil etilgan edi. Shuning uchun ham bu protokollarning hammaga 
ochiqligi sababli, elektron pochta resurslariga ruhsatsiz kirishga imkoniyatlar 
yaratilib berilmoqda:
SMTP server — dasturlarining nokorrekt oʻrnatilishi tufayli bu serverlardan 
ruhsatsiz foydalanilmoqda va bu texnologiya «spam» texnologiyasi nomi bilan 
maʻlum; elektron pochta xabarlariga ruhsatsiz egalik qilish uchun oddiygina va 
samarali usullardan foydalanilmoqda, yaʻni quyi qatlamlarda vinchestyerdagi 
maʻlumotlarni oʻqish, pochta resurslariga kirish parolini oʻqib olish va xokazolar.

---

177 
Elektron pochtadan foydalanish jarayonning asosiy maqsadi muhim xujjatlar 
bilan ishlashni toʻgʻri yoʻlga qoʻyish hisoblanadi. Bu yyerda quyidagi yunalishlar 
boʻyicha takliflarni eʻtiborga olish zarur:
• E-mail tizimidan tashkilot faoliyati maqsadlarida foydalanish;
• shaxsiy maqsadda foydalanish;
• maxfiy axborotlarni saqlash va ularga kirish:
• elektron xatlarni saqlash va ularni boshqarish. 
Xizmat koʻrsatishda buzilish xavfi(DoS) quyidagilardan iborat: 
Koʻp sonli axborot takliflari orqali tarmoqni toʻldirish yoʻli bilan Internet 
vositalaridan odatiy foydalanishga xalaqit qiladi; Buferning toʻlib ketishiga olib 
keluvchi keraksiz xabarlar bilan (makulatura pochta/spamlar) tarmoqni toʻsish yoki 
tirband qilish yoʻli bilan butun tarmoqda barqarorlikni buzishi mumkin; Tarmoq 
ishi sifatini pasaytiradi.
DDoS xizmat qilishni rad etganida hujumning taqsimlanishi turli joylardan bir 
vaqtda taklif etilgan muvofiqlashtirilgan oqim yoʻnalgan nishonga qarshi amalga 
oshirilgan hujum; DDoS bir vaqtda bir necha tizimlarni nishonga olishi, ularni 
zombiga aylantirishi mumkin. 
Hujum vositalariga quyidagilar kiradi: Mistifikatsiya (firibgarlik); Qora yoʻl; 
Parolni buzish; Qoʻpol kuch; Pochta bombardirovkasi; Spufing-firibgarlik; Spam; 
«Razvedkachilar»; Xakerlar (Oʻrtadagi odam). 
Mistifikatsiya:
qonuniy xabar niqobi ostida «uydirmani» taqdim etib, 
kompyuter tizimiga haqiqiy virus bilan hujum qilish. Muvofiqlashtirilgan CERT 
markaz «uydirmalar» joʻnatuvchilar bilan shugʻullanadi.
Qora yoʻl:
bu tizim dizaynerlari qoldirgan tarmoq resurslariga kirish yoʻli 
bilan tizimni hujumga zaif qilish uchun xavfsizlikka tahdid qilish usuli.