|
ТАДҚИҚОТ МЕТОДОЛОГИЯСИ
Тадқиқот жараёнида хорижий мамлакатларда рақамли тизимлар, уларнинг жорий
этилиши ҳамда давлат томонидан рағбатлантириш тажрибасини кенг ва чуқур ўрганиш
мақсадида анализ ва синтез, индукция, дедукция, гуруҳлаш сингари усуллардан кенг ва
самарали фойдаланилди.
Мавзуга доир хулоса чиқаришда ва натижаларнинг аниқлигини таъминлаш мақсадида
иқтисодий-математик усуллардан фойдаланилди.
МАВЗУНИНГ ЎРГАНИЛГАНЛИК ДАРАЖАСИ
Мавзу жуда кенг қамровли бўлиб, ривожланган ҳамда ривожланаётган
мамлакатларнинг кўплаб олимлари томонидан ўрганилган. Сўнгги йилларда Жанубий,
Жанубий-Шарқий Осиё мамлакатларида ахборот технологиялари ривожининг тезлашиши
141
натижасида ушбу минтақа олимлари томонидан янада чуқур ўрганила бошланди.
Жумладан, Watanabe, Chihiro& Naveed, Kashif& Tou, Yuji& Neittaanmäki, Pekkaлар
томонидан ушбу мавзу турли илмий ишларда чуқур таҳлил қилинган. Муаллифларнинг
“Measuring GDP in the digital economy: Increasing dependence on uncaptured GDP” (4,
Watanabe& Naveed& Tou& Neittaanmäki) номли мақоласида қуйидагилар бўйича фикр
юритилиб, таҳлил олиб борилган.
Тапсcотт томонидан 1994 йилда нашр этилган энг яхши сотувчиси бўлган «Рақамли
иқтисод» китобида айтилганидек, Интернет бизнесни ва кундалик ҳаётимизни тубдан
ўзгартирди. Рақамли инновацияларни, жумладан булутли, мобил алоқа хизматларини ва
сунъий интеллектни янада ривожлантириш ушбу ўзгаришни сезиларли даражада оширди ва
бизга илгари ҳеч қачон кутилмаган ғайриоддий хизматлар ва фаровонликни таъминлади.
Бироқ, бундай ютуқлардан фарқли ўлароқ, ривожланган мамлакатларда маҳсулдорлик аниқ
пасайишга дуч келмоқда, бу рақамли иқтисодиётда самарадорлик парадоксини келтириб
чиқаради. Рақамли иқтисодиёт ривожланишини ўлчашда ялпи ички маҳсулот (ЯИМ)
статистикасининг чекланиши муҳим мавзуга айланди.
Ушбу номувофиқлик маҳсулот инновациялари динамикасида юзага келган эски
муаммо бўлса-да, ахборот-коммуникация технологиялари (АКТ) томонидан олиб
борилаётган мос келмаслик жуда кучли бўлганлиги сабабли, ушбу муҳим муаммога ечим
топиш рақамли иқтисодиётда ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлди.
Олдинги тадқиқотларни интенсив равишда кўриб чиқиш ва рақамли иқтисодиётдаги
миллий, саноат ва индивидуал хатти-ҳаракатларнинг эмпирик таҳлиллари асосида ушбу
ҳужжат ушбу муҳим масалага нуқтаи назар билан қарашга ҳаракат қилди.
Одамлар афзал кўрган нарсаларнинг иқтисодий функциялардан иқтисодий қийматдан
устун функционал имкониятларга ўтишлари, АКТ ва парадигманинг ўзгармас ЯИМга ўтиши
ўртасидаги ўзаро эволюцияни таҳлил қилиш орқали ушбу муҳим масаланинг эчими
ўрганилди. Рақамли иқтисодиётни ўлчаш учун янги тушунчалар ўрганилди, бу миллий
ҳисобларни маҳсулотга йўналтирилган микро-таҳлил ҳаракатлари билан бирлаштиришга
имкон беради.
Watanabe, Chihiro& & Tou, Yuji& Neittaanmäki, Pekkaларнинг «A new paradox of the
digital economy – Structural sources of the limitation of GDP statistics» (5, Watanabe&Tou&
Neittaanmäki) номли мақоласида эса «интернет бизни мисли кўрилмаган хизматлар ва
қулайликлар билан таъминлаган ҳолда бизнесни ва кундалик ҳаётимизни тубдан ўзгартирди.
Бироқ, бундай ютуқлардан фарқли ўлароқ, бугунги кунда ривожланган мамлакатларда
ҳосилдорлик аниқ пасайишни бошдан кечирмоқда. Бу рақамли иқтисодиётда юзага келиши
мумкин бўлган самарадорлик парадокси ҳақида савол туғдирди. Рақамли иқтисодиёт
ривожини ўлчашда ЯИМ статистикасини чеклаш муҳим мавзуга айланди» деб таъриф
берилади.
Ушбу тадқиқотда муаммонинг таркибий манбалари таҳлил қилинди.
Рақамли иқтисодиётдаги миллий, саноат ва индивидуал хатти-ҳаракатларнинг эмпирик
таҳлиллари натижаларидан фойдаланиб, ушбу муҳим масалаларнинг эчимлари ўрганилди.
Ахборот-коммуникация технологиялари (АКТ) нинг икки томонлама характерига ва
одамларнинг имтиёзлари иқтисодий қийматдан ташқарида эканлигига асосланиб, ялпи ички
маҳсулот концепцияси жойлаштирилди ва Интернетнинг ривожланиши орасида янги қўшма
эволюцияга динамика динамикаси ошди. ялпи ички маҳсулотнинг ишламай қолиши ва
одамларнинг имтиёзлари ўзгариши кўриб чиқилди. Бу янги тушунчани тақдим этди ва
рақамли иқтисодиётда ЯИМ статистикасидан фойдаланишнинг чекланишини бартараф этиш
учун трансформацион йўналишни таклиф қилди.
Gaspareniene, Ligita& Remeikiene, Ritaларнинг «Economic and Demographic
Characteristics of the Subjects, Operating in Digital Shadow Economy» (6, Gaspareniene&
Remeikiene) номли мақоласи рақамли иқтисодиётда фаолият юритувчи субъектларнинг
иқтисодий ва демографик хусусиятларини назарий ва эмпирик аниқлашга қаратилган.
142
Ушбу рўйхатни чексиз давом эттирилиши мумкин, лекин муаллиф томонидан
ўрганилаётган мавзуда давлатнинг рақамли тизимларни ривожлантиришдаги ўрнини таҳлил
қилиш мақсад қилиб қўйилган. Тадқиқот давомида рақамли тизимларнинг ривожланишининг
ижтимоий ҳаётга таъсири, ЯИМдан илмий-техникага (рақамли технологияларга) ажратмалар
таҳлили юқорида ўрганилган илмий ишлардан келиб чиққан ҳолда амалга оширилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
