2.2-rasm.
Kondensatorli asinxron motor sxemasi (
a
) va uning mexanik xarakteristikasi (
b
)
К
78
Agarda ikkala chulg‗am xam bir xil qiymatga ega bo‗lgan MYKni xosil
qilsa, unda ishga tushishning boshlang‗ich paytida aylanuvchi magnit maydoni
aylana shaklida bo‗lib, dvigatel sezilarli ishga tushirish momentiga ega bo‗ladi.
Xar doim faza siljitkich sifatida sig‗im ishlatish uning o‗lchamlari kattaligi sababli
biroz cheklanishlar bo‗ladi, chunki aylana shakldagi magnit maydonini olish uchun
katta miqdordagi sig‗im kerak bo‗ladi. Masalan, quvvati
200 W
, kuchlanishi
300’500 V li bir fazali dvigatel uchun sig‗imi
30 mkF
bo‗lgan kondensator
batareyasi kerak bo‗ladi.
Xozirgi kunda aktiv qarshilikli faza siljituvchi elementli bir fazali dvigatellar
keng tarqalgan. Bunda ishga tushirish chulg‗ami qarshiligini oshirish, ishchi
chulg‗ami ko‗ndalang kesimi yuzasiga nisbatan kichik qilib tayyorlanadi.
Ishga tushirish chulg‗ami uzoq muddatga ishlamaydi (odatda bir
nechasekund), shuning uchun uni kesimini kam etib tayyorlash mumkin bo‗ladi.
Ushbu dvigatellarning ishga tushirish momenti, nominal momentdan oshmaydi va
ko‗p bo‗lmagan yuklama bilan bemalol ishga tusha oladi.
2.3-rasm.
Faza siljituvchi elementlarning xususiyatlarini solishtirish: a – aktiv qarshilikli,
b - induktivlik, c - sig‗im, d – xar xil faza siljituvchi elementlar ulangandagi dvigatelning
mexanik xarakteristikasi: 1–
a
ktiv qarshilik; 2 – sig‗im qarshilik
Sig‗im qarshilikli faza siljituvchi element ishlatilganda ishga tushish
momenti sal kam M
i.t
= (1,6’2,0)M
N
bo‗ladi.
Aylanma magnit maydonini olish uchun quyidagi miqdorda sig‗imkerak
bo‗ladi:
C
i
= 1,6
·10
5
I
A
sin υ
A
/ (f
1
U
A
k
2
),
(2.1)
79
bunda, asosiy va yordamchi chulg‗amlardagi kuchlanishlar nisbati quyidagicha
bo‗lish kerak:
U
A
/U
B
= tgυ
A
≠ 1.
Bu erda φ
A
–
I
A
toki va
U
A
kuchlanishi orasidagi faza siljishi;
k=ω
B
k
B
/ (w
A
k
A
)
– transformatsiyalash koeffitsienti (asosiy va yordamchi
chulg‗amlarining nisbati);
k
A
va
k
B
–stator chulg‗amlarining chulg‗am
koeffitsientlari.
(2.1) ifodani taxlili shuni ko‗rsatadiki, berilgan
k
transformatsiyalash
koeffitsienti va
U
A
/U
B
nisbatlarda sig‗im
C
i
aylana shaklidagi aylanuvchi magnit
maydonni bitta aniq dvigatel ish rejimidagina ta‘minlay oladi. Agar rejim
(yuklama) o‗zgarsa,
I
A
tok va
υ
A
faza burchagi o‗zgarishi natijada aylanuvchi
maydonga to‗g‗ri keladigan
C
i
sig‗im xam o‗zgaradi. Shunday qilib, dvigatel
yuklamasi xisobiy yuklamadan farq qilsa, dvigatelning aylanuvchi maydoni
elliptik maydonga aylanadi va dvigatel ish xossalari yomonlashadi. Odatda
C
i
sig‗im xisobi nominal yoki unga yaqin yuklamada olib boriladi.
Ushbu dvigatellarning FIK va quvvat koeffitsientlari katta bo‗lishiga
(sosφ
1
=0,80’0,95) qaramasdan uning ishga tushirish momenti
0,5M
N
dan
oshmaydi.
Ishga tushirish momentini oshirish maqsadida, ishchi kondensatorga parallel
ravishda ishga tushirish kondensatori ulanadi. Ishga tushirish kondensatori,
dvigatel ishga tushib bo‗lgandan so‗ng uzib qo‗yiladi. Chunki kichik sirpanishda
stator chulg‗amidagi sig‗im va induktivlik tufayli kuchlanishlar rezonansi byjudga
kelib, tarmoq kuchlanishini 2’3 marta oshirib yuboradi.
Sig‗imdagi kuchlanish aylana shaklidagi magnit maydonda tarmoq
kuchlanishidan katta bo‗ladi va quyidagi formula bilan aniqlanadi:
U
c
= U
1
2
1
k
(2.2)
Ayrim paytlarda kondensatorli dvigatellarni ikki fazali dvigatellar xam deb
aytiladi. Ushbu dvigatelning stator chulg‗ami ikki fazali bo‗ladi. Ikki fazali
80
dvigatellar kondensatorsiz xam ishlashi mumkin. Ikki fazali tizimni 2.4-rasmda
ko‗rsatilgandek nol simli uchfazali tizimdan olish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |