1.21-rasm.
Uch fazali kuchlanishlar sistemasini olti (a) va 12 fazaliga (b) o‘zgartirish sxemalari va
ularning vektor diagrammalari
1.9. UCH CHULG‘AMLI TRANSFORMATORLAR
Uch chulg‗amli transformatorda o‗zakka o‗rnatilgan o‗zaro elektr ravishda
ulanmagan uchta chulg‗am bo‗ladi. Agar transformator pasaytiruvchi bo‗lsa,
ulardan eng yuqori kuchlanishli chulg‗am birlamchi chulg‗am bo‗ladi, qolgan
ikkitasi esa ikkilamchi chulg‗am hisoblanadi.
42
O‗rta kuchlanishli chulg‗am uchlari
A
m
va
X
m
orqali belgilanib, bularda «m»
indeksi, «mittel» – (o‗rta) so‗zining 1-harfi.
Uch chulg‗amli transformatorning ishlash prinsipi ikki chulg‗amli oddiy
transformatorning ishlash prinsipidan farq qilmaydi. Birlamchi chulg‗amga
o‗zgaruvchan tok berilganda magnit o‗tkazgichda o‗zgaruvchan magnit oqim
hosil bo‗ladi. Magnit oqimning kuch chiziqlari ikkinchi va uchinchi chulg‗amlarni
kesib o‗tib, ularda mos ravishda
E
2
va
E
3
EYKlarni hosil qiladi. Ikkinchi va
uchinchi chulg‗amlarga yuklama ulansa shu chulg‗amlardagi EYK lar ta‘sirida
ulardan mos ravishda
I
2
va
I
3
toklar o‗tib, chulg‗amlarning chiqish uchlarida
tegishlicha
U
2
va
U
3
kuchlanishlar yuzaga keladi (1.22-rasm).
1.22-rasm
.Uch chulg‗amli pasaytiruvchi transformator o‗zagida chulg‗amlarning
joylashtirilishi (a) va uning sxematik tarzda tasvirlanishi (b)
Uch chulg‗amli transformatorning ikkinchi va uchinchi chulg‗am lariga yuk
lama ulanganda uning magnit zanjiri uchta chulg‗am mag nit yurituvchi
kuchlarning geometrik yig‗indisidan iborat bo‗lib, transfor matorning magnit
yurituvchi kuchlari muvozanat tenglamasi quyidagicha yoziladi:
I
0
w
1
≈ I
1
w
1
+ I
2
w
2
+ I
3
w
3
.
(1.8)
Bu tenglamaning chap va o‗ng tomoniniw
1
ga bo‗lib, I
2
·w
2
/w
1
I'
2
va
I
3
·w
3
/w
1
=I'
3
belgilashlar kiritgandan keyin uch chulg‗amli transformator toklarining
muvozanat tenglamasini hosil qilamiz, ya‘ni
I
0
≈ I
1
+ I'
2
+ I'
3
.
(1.9)
43
Umumiy maqsadli uch chulg‗amli kuch transformatorlari katta quvvatlar
(6300’80000 kV·A)ga va yuqori kuchlanishlar (35’220 kV)ga mo‗ljallab
tayyorlanadi. 1.24-rasmda shunday transformatorlardan namuna sifatida TДT–
16000/110 tipi ko‗rsatilgan.
Uch chulg‗amli transformatorning afzalligi shundaki, ayrim hollarda elektr
stansiyasida yoki transformator podstansiyasida kuchlanishi har xil bo‗lgan ikkita
ikki chulg‗amli kuch transformatori o‗rniga bitta uch chulg‗amli transformator
ishlatish mumkin (1.23-rasm). Bu holda transformator o‗rnatish uchun kam joy
talab qilinadi, energiya isroflari nisbatan kamayadi va podstansiya tannarxi
arzonlashadi.
Bunday katta quvvatli transformatorlarda salt ishlash toki I
0
nominal tok I
1N
ning juda ham kam qismi (0,5–1,2 %) ni tashkil qilganligidan, uni e‘tiborga
olmagan (I
0
≈0) holda, uch chulg‗amli transformator toklarining muvozanat
tenglamasi quyidagicha yoziladi:
I
1
≈– (I'
2
+ I'
3
).
(1.10)
Uch chulg‗amli transformatorda barqaror elektromagnit jarayonlar ikki
chulg‗amli transformatornikiga o‗xshash holda quyidagi tenglamalar sistemasi
orqali ifodalanadi:
}
(1.11)
bu yerda:
Z
1
=r
1
+jx
1
, Z'
2
=r'
2
+jx'
2
, Z'
3
=r'
3
+ jx'
3
–
transformator chulg‗amlarining
tegishlicha to‗la qarshiliklari;
I'
2
=I
2
· w
2
/w
1
va I'
3
=I
3
· w
3
/w
1
– birlamchi chulg‗am o‗ramlar soniga
keltirilgan ikkinchi va uchinchi chulg‗am toklari.
Uch chulg‗amli transformator uchun quyidagi tenglikni yozish Uch
chulg‗amli transformator uchun quyidagi tenglikni yozish mumkin:
– E
1
=– E'
2
=– E'
3
.
(1.12)
44
Do'stlaringiz bilan baham: |