Tibbiy biologiya javoblari Паразитологиянинг асосий тушунчалари ва экологик асослари

13.Шагас касаллигини келтириб чиқарувчи паразит 
Trypanosamacruzi - Шагас касаллигини кузгатувчиси Лотин Америка 
мамлакатларида хавфли Шагас касаллигини кузгатувчиси Trypanosamacruzi 
кенг таркалган. Морфологик жиҳатдан Африка уйқу касаллигини 
чақирувчисидан фарқ, қилмайди, лекин Trypanosomacruzi жойлашиш 
жойига қараб шакли ҳар хил. Ҳужайранинг ичила паразитлик қилган 
трипаносомахивчинсиз шаклга амастиготага ўтади ва интенсив равишда 
кўпайиб псевдоцисталар ҳосил қилади. Парзитлар касаллик тарқатувчи 
организмида ва сунъий усулда ўсгирилганда хивчинли шаклда 
бўлади.Шагас касаллигининг тарқатувчиси қон сўрадиган кандалалардир. 
Triatomainfestans. Трипаносомалар кандаланинг орқа ичагида яшайди ва 5 -
15 кун давомида тараққий этади. Паразитларни ўзига бир марта юқтирган 
кандала Бутун умри давомида (2 йил умр кўради) ўзида трипаносомаларни 
сақлайди ва одам учун хавфли ҳисобланади.Ҳаѐтий цикли. Одатда 
паразитлар одамга тери ва шилимшиқ қатламларнинг ҳар хил ѐриқлари, 
жароҳатлар орқали фаол йўл билан ўтади. Триатом кандалалари одамга 
асосан кечаси ухлаб ѐтганида ҳужум қилиб, лаблардан. кўз ва буруннинг 
шилимшиқ қатламларидан қон сўриб озикланади. Овқатланган жойига 
кўпинча трипоносомалар билан ифлосланган ахлатини чиқазади ва 

---

шикастланган тери орқали трипанасомалар жуда осонлик билан одамга 
ўтадн. Улар тери ва шилимшиқ пардаларнинг ҳужайраларида бир-икки 
ҳафта яшаб, кўпая бошлайди.Сўнг паразитлик қилаѐтган ҳужайралардан 
чиқиб, қон томирларга ўтади ва бутун организмга тарқалади. Мана шу 
даврда одамнинг тана ҳарорати кўтарилади, паразитлар юрак, нерв, хазм 
системаси ва ретукуло-эндотелиал органларнинг ҳужайраларига ўтиб, у ерда 
яшаб қолади. Касалликнинг белгиларига тана ҳароратининг кўтарилиши, 
жигар ва талоқиинг катталашиши, ичак фаолиятининг бузилиши каби 
белгилар киради. Кейинчалик уларга менинго-энцефалит ва миокардит 
қўшилиши мумкин. Беш ѐшгача бўлган болаларда Шагас касаллиги жуда 
оғир ўтиб, ўлимга ҳам олиб келиши мумкин. Айрим маълумотлар бўйича 14 
% гача беморлар ушбу касалликдан ўлади. Касаллик онадан болага она
сути, қон қуйиш орқали юқади (туғма ҳам бўлиши мумкин). Шагас 
касаллиги кўпинча қишлоқларда кўп тарқалгандир. Айниқса санитария-
гигиена қоидаларига риоя қилмаган хонадонларда чанг, ифлос жойларда 
триатом кандалаларнинг личинкалари кўринмасдан бемалол ривожланади.
Касалликни ҳар хил кемирувчилар, йиртқич ҳайвонлар, маймунлар 
тарқатади. Ахоли яшайдиган жойларда эса ит ва мушуклар касаллик 
тарқатувчи ҳисобланади. Бундан ташқари паразитлар одамдан-одамга ўтиб 
юриши ҳам мумкин. Қўлланадиган дори-дармонлар яхши фойда бермайди. 
Ташхис қуйиш. Трипаносомаларга ташхис қуйиш учун қон, орқа мия 
суюқлиги, лимфа безларидан препарат тайѐрланади ва Романовский-Гимза 
усулида бўялиб, микроскоп остида кўрилади ва паразитларнинг хивчинли 
шакли аниқланади. Шундай қилиб; Tripanosomacrusi – трипаносома, Шагас 
касаллиги қўзғатувчиси. Уч атом қандалалар, ѐввоий ва уй ҳайвонлари 
ҳамда одамда паразитлик қилади.Табиатдаги манбаси: зирхлилар, опоссум, 
чумолихўр, 
ташувчиси 
триатом 
қандалалар.-Triatomainfestana. 
Диагностикаси: қондан суртма таѐрланади, биосинов, иммунодиагностика.