“Himoyaga tavsiya etilsin”

Siz kеlgаndа biz tursаk yarаshаdi, biz kеlgаndа siz tursаngiz хunuk ko‘rinаdi. 
(А.Qаhhоr).) 
Shuningdеk, bu оlmоsh ko‘pchilikkа qаrаtilgаn murоjааtdа hаm qo‘llаnаdi. 
Маsаlаn: 
-Sizlаr kim bo‘lаsiz?-dеdi Cho‘li bоbо. (Мirmuhsin). 
III shахs 

---

22 
ko‘plikdаgi 
ulаr
оlmоshi so‘zlаsh jаrаyonidа ishtirоk etmаgаn birdаn оrtiq bоshqа 
shахsni yoki nаrsаlаrni ifоdаlаydi. Маsаlаn: 
Ulаr bizgа еtib оlishsin. (А.Мuхtоr 
Кishilik оlmоshlаri gаpdа turli хil gаp bo‘lаklаri vаzifаsini bаjаrаdi. 
Мisоllаr: 
Hаmmа uхlаr vа fаqаt tunni mеning o‘zim qаrshi оlurmаn.Ushbu gapda 
qaratqich aniqlovchi vazifasida.
Kishilik olmoshlari eski o‘zbek tilida quyidagicha ko‘rinishda bo`lgan: 
I shaxs birligi-
men 
XV asr va undan keying manbalarda kishilik olmoshlarining I shaxs birligi 
ma’nosida, yani men o`rnida faqir, banda, kamina so‘zlari ham qo`llanilgan: 
Ey ko‘r, 
kamina
sizni bilimlik, ma’nidin baxabar sanur erduk (Gulxaniy). 
Bunday so‘zlar ishlatilganda so‘zlovchining kamtarligi, tinglovchiga hurmati kabi 
ma’nolar ifodalanilgan. 
II shaxs birligi -
sen. 
Kishilik olmoshlarining I va IIshaxs birlik shakllariga (men, sen) odatda ko‘plik 
shakllari –lar qo‘shilmaydi. Chunki bu shakllar yakka shaxsni anglatib, bu 
shakllarning ko`pligi uchun maxsus shakllar mavjud(biz, siz). 
Lekin “O‘g‘uznoma” da II shaxs ko‘pligi uchun II shaxs birligi senga –lar affiksini 
qo‘shish bilan hosil qiluvchi senlar shakli qo‘llangan:
Men 
senlarga
bo‘ldim qag’an. 
III shaxs birligi -ul. 
Kishilik olmoshlarining III shaxs birligi eski o‘zbek tilida alif vov-u lom orqali 
yozilgan. Bu olmosh ol tarzida yoki shevalarda ul, ayrimlarida ol tarzida talaffuz 
qilingan bo‘lishi ham mumkin. Lekin bu haqida aniq ma’lumotga ega emasmiz. 
I shaxs ko‘pligi-biz,bazan bizlar. 

---

23 
Kishilik olmoshlarining I shaxs ko‘pligi shakli ba’zan I shaxs birligi o‘rnida 
qo‘llanilib, kamtarlik ma’nosini bildiradi. 
Bizdin
eshitsin emdi jahon taza namalar. 
II shaxs ko‘pligi-siz, bazan sizlar. 
Siz olmoshi II shaxs birligi ma’nosida ham qo‘llanilib, tinglovchiga nisbatan 
hurmatni bildiradi: Sulton Ahmad beg 
sizni 
padshah ko`raturur. 
III shaxs ko‘pligi- ular, alar, anlar. 
XIII_XIV asrlarga oid manbalarda asosan anlar shakli qo‘llanilgan. Alar, ular 
shakllari qo‘llanilishi esa ancha chegaralangan bo‘lib, ayrim manbalarda uchraydi. 
XV -_XVI asrlarga oid manbalarda alar shakli uchraydi. XVII-XIX asrlarga oid 
manbalarda alar bilan bir qatorda anlar, ular shakllarining qo‘llanilishi ham ancha 
faollashgan. Lekin bu davrda ushbu shakllarning qo‘llanilishida ma’lum darajada 
hududiy farqlaninsh yuzaga kelgan. Masalan, alar, anlar shakllari, asosan, 
Xorazmda yaratilgan asarlarda, ular shakli asosan Qo‘qon adabiy muhitiga oid 
manbalaga qo‘llanilganligini ko’rishimiz mumkin. Bu hol adabiy tilda sheva 
xusiyatlarining aks etishi sanaladi.