S avezbayev

Kartaning grafikaviy obyekti.
Bu obyekt klassifikatorda bayonlanmaydi, 
lekin metrikaga, semantikaga, qatlamga, tartib raqamiga va shartli belgiga ega. 
Shartli belgi obyektning kartadagi yozuvlarida saqlanadi. 
Ma’lumotlarni almashtiriladigan formatda (ikkilik yoki matnli SXF) uza-
tishda shartli belgi obyektning boshqa o’lchamlari (koordinatalar, tartib raqamlari 
va sh.o’.) bilan birga uzatiladi. Тashqi kod o’rniga qatlam tartib raqami ko’rsatiladi 
Grafikaviy obyektni tushirish uchun mos foydalanish kartasini ochish yoki
yangisini yaratish zarur. Undan keyin, xoxlagan chiziqni, poligonni, nuqtali belgini
yoki yozuvni yaratish imkonini beradigan karta tahrirchisi tartibidan foydalanish 
mumkin bo’ladi. Shartli belgilar o’lchamlari (chiziq turlari, rangi, qalinligi va
sh.o’.) karta tahrirchisining mos tartibini tanlashda chaqiriladigan muloqatda 
ko’rsatiladi. 
Foydalaniladigan vektorli karta. 
Vektorli karta tarkibi nafaqat mavjud joy 
obyektining sonli bayonini, balki vaqt bo’yicha tez o’zgaradigan, amaliy 
foydalanish ma’lumotlarini saqlash imkonini beradi. 
Masalan meteoma’lumotlar, transport vositalarining yurishlari to’g’risidagi 
ma’lumotlar, radio ko’rinishlar (ulanishlar) sharoitlari to’g’risidagi ma’lumotlar va
sh.o’. 
Bu ma’lumotlarni karta bilan birga saqlash uchun faqat qatlamlar ro’yxatini, 
obyektlar turlarini va ularning sonli klassifikatordagi tavsiflarini kengaytirish 
yetarli bo’ladi. Shuning uchun ham Karta 2005 tizimi vektorli kartalar tarkibidagi 
ichki tarkiblar ko’pligidan foydalanib, joylar kartalaridan ajratilgan holda 
foydalaniladigan ma’lumotlarni saqlash imkonini beradi. 
Foydalaniladigan vektorli karta doimiy o’lchamga ega bo’lmagan kartaning 
faqat bir betidan tashkil topadi. Obyektlar qo’shilganda yoki olinganda uning
o’lchamlari va joylashuvi o’zgarib turadi. Foydalaniladigan karta joyning vektorli 

---

162 
kartasi, hamda rastrli va matritsali kartalari bilan birgalikda tasvirlanishi mumkin. 
Bitta foydalanish kartasi bir vaqtning o’zida joyning har xil kartalarida 
tasvirlanishi va har xil foydalanuvchilari tomonidan tahrirlanishi mumkin. Har xil 
tahrirchilar tahrirlashlari natijalari bir xil ko’rinishda bo’ladi. 
Foydalanish kartasi o’z klassifikatoriga ega bo’ladi va u karta 
klassifikatoriga bog’liq bo’lmaydi. 
Bitta joyning kartasi bilan bir vaqtda, hoxlagan sondagi har xil foydalanish 
kartalari o’z klassifikatorlari bilan tasvirlanishi mumkin. 
Joyning kartalarini va foydalanish kartalarini yaratish, yangilash va tarqatish 
bir biriga bog’liq bo’lmagan har xil xizmatlar tomonidan, har xil manbalardan 
bajarilishi mumkin. 
Foydalanish kartalarini almashish SXF formatida ikkilik yoki matn
ko’rinishida bajarilishi mumkin. 
Foydalanish kartalari obyektlari foydalanish klassifikatorlari bilan aloqaga 
ega emas. Obyektning grafikaviy ko’rinishi obyekt yozuvida saqlanishi mumkin, 
bu DXF, MIF/MID va sh.o’. formatlardagi ma’lumotlarni konvertatsiyalashni 
yengillashtiradi. Atributiv ma’lumotlar, ma’lumotlarning tashqi relyatsion bazasida 
saqlanishi mumkin. Ma’lumotlar bazasi bilan aloqa, obyektning kartadagi tartib 
raqami bo’yicha amalga oshiriladi. 
Foydalanish kartasi nima ekanligini tushunish uchun tasavvur qilingki, 
oldingizda qоg’oz betlari karta va uning ustida kalka qоg’ozi turibdi. Ana shu 
kalkaga (rangsiz tiniq qоg’oz) kartadagi obyektlarni betdan betga o’tib tushirish 
kerak. Kalkaga ular bir butun bo’lib tushadi. Undan tashqari, unga loyihaviy 
elementlarni ham kartani buzmasdan tushirish mumkin. Keyin bu kalkani boshqa 
kartaga qo’yish va unga oldingi kartadan tushurib olingan vaziyatni ko’chirish 
mumkin. Foydalanish kartasi – bu shunga o’xshash bo’ladi va faqat uni boshqa 
masshtabdagi kartaga joylashtirishda u avtomatlashgan tarzda masshtabga
moslashishi bilan farq qiladi.