O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a b. N. Sirliyev a. A. Beknazarov

Qobiliyatning shakllanishi. Qobiliyatlar va iste’dodlarni shakl-
lantirish muammosi katta ijtimoiy va davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan 
muammodir. Bunda hamma bolalardagi qobiliyatlarni har tomonlama 
rivojlantirish vazifasi ayrim iste’dodli bolalardagi maxsus iste’dodlar-
ni rivojlantirish vazifasiga qarama-qarshi qo‘yilmaydi.  
Shunday qilib, qobiliyatlar insonning hayotidagi eng muhim indi-
vidual-psixologik xususiyatlardan biri hisoblanadi. Qobiliyatlar tuzili-
shiga ko‘ra juda murakkab tizimni tashkil etadi. Huquqni muhofaza 
qilish organlari xodimlarining faoliyatida qobiliyat asosiy o‘rinni 
egallaydi. Huquqni muhofaza qilish organlari xodimlarining indivi-
dual-psixologik xususiyatlari, ya’ni temperamenti, xarakteri, maxsus 
va umumiy qobiliyatlari jinoyatchilikning oldini olishda va jinoyatchi-
larni qayta tarbiyalashda yetakchi o‘rinlardan biri bo‘lib hisoblanadi. 
Shunday qilib, psixologiyada xarakterning quyidagi tizimini e’ti-
rof etishimiz mumkin: 
 mehnat faoliyatida namoyon bo‘ladigan xarakterli xususiyatlar; 
 insonlarga nisbatan munosabatlarda namoyon bo‘ladigan xa-
rakterli xususiyatlar; 
 o‘z-o‘ziga munosabatga aloqador xarakterli xususiyatlar; 
 narsa va hodisalarga nisbatan munosabatlarda namoyon bo‘-
ladigan xususiyatlar. 
Demak, individual-psixologik xususiyatlar shaxs ongli hayotining 
ajralmas qismi, idroki, xotirasi va fikrlariga yo‘naltirilgan muhim 
predmet ekan. Chunki aynan ular shaxsning turli faoliyatlarini amalga 
oshirish va shularni bajarishdagi individual-psixologik xususiyatlariga 
bevosita bog‘liqdir. 
 
98

---