O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a b. N. Sirliyev a. A. Beknazarov

Xarakter va holat.  Xarakter shaxsning atigi bir tomoni, lekin bu 
shaxs degani emas. Ekstremal vaziyatda yoki shunchaki tanlash va-
ziyatida qoldirilgan kishi mavjud holatlardan ustun bo‘lishga, shu 
jumladan, xususan o‘z xarakteridan yuqori ko‘tarilishga ham qodirdir.  
Psixologiya fanida xarakter va qobiliyatning shakllanib borishi 
bevosita shaxsning yosh davrlariga bevosita bog‘liqdir. Ma’lumki, har 
bir yosh davri o‘ziga xos belgiga ega bo‘lib, uning o‘rnini hech qan-
day yosh davri bosa olmaydi. Biroq turli shaxslarda yosh davrlari 
turlicha kechishi fan nuqtai nazaridan izohlangan.  
Temperamentning xususiyatlari xarakterning ko‘rinishlariga o‘z 
ta’sirini ko‘rsatadi, ularning paydo bo‘lishi va kechishining dinamik 
xususiyatlarini belgilab beradi. 
 
91

---

 
Xarakter tuzilishining qonuniyatlaridan kelib chiqqan holda, mu-
him tarbiyaviy xulosalar chiqarish mumkin. Xarakter xislatlarining 
ba’zi nuqsonlari (qo‘pollik va yolg‘onchilik)ni bartaraf qilish, uning 
ijobiy xususiyatlari (xushfe’llik va rostgo‘ylik)ni shakllantirish mud-
daosi rejalashtirilgan dasturda amalga oshirib bo‘lmaydi. Chunki 
insonlarga nisbatan to‘g‘ri munosabatni tarkib toptirmay turib, illatga 
qarshi kurashib, ijobiy fazilatni shakllantira olmaymiz.  
Shu narsa ma’lumki, shaxsda o‘zaro bir-biriga bog‘liq xususiyat-
larning yaxlit bir tizimini tarkib toptirish mumkin, xolos. Mazkur 
jarayonda xususiyatlar tizimini shakllantirishning muhim shartlaridan 
biri shaxsning markaziy (asosiy) munosabatlarini tarkib toptirishdan 
iboratdir.