1. Fiziologiya va tibbiyot fanining predmeti

55.
 
Yurak mushaklarining fiziologik xususiyatlari. 
Qo'zg'aluvchanlik
yurak mushagi yurakning turli qo'zg'atuvchilar (kimyoviy, mexanik, elektr va 
boshqalar) ta'sirida qo'zg'alish holatiga kirish qobiliyatida namoyon bo'ladi. Bir hujayrada 
yuzaga keladigan harakat potentsiali boshqa hujayralarga uzatiladi, bu esa qo'zg'alishning butun 
yurak bo'ylab tarqalishiga olib keladi. 
Shartlilik -
miokard hujayralarining qo'zg'alishga qisqarish orqali javob berish xususiyati tufayli 
yurak bo'shlig'ining qisqarish qobiliyati. Yurak mushaklarining bu xususiyati yurakka qonni 
tomirlar orqali haydashning mexanik ishini bajarishga imkon beradi: yurak bo'shlig'i 
qisqarganda, yurak kameralarida qon bosimi ko'tariladi va qon bosim ostida tomirlarga kiradi. 
Yurak mushaklarining ishi "hammasi yoki hech narsa" qonuniga bo'ysunadi: agar yurak 
mushagiga turli kuchlarning tirnash xususiyati beruvchi ta'siri bo'lsa, mushak har safar 
maksimal qisqarish bilan javob beradi. Agar qo'zg'atuvchining kuchi chegara qiymatiga etib 
bormasa, u holda yurak mushagi qisqarish bilan javob bermaydi. 
Kengaytirish qobiliyati
- yurak mushagining kuchlanish kuchi, xususan, bosim ta'sirida, 
strukturani sezilarli darajada buzmasdan uzunligini oshirish qobiliyati. 
Elastiklik
- yurak mushaklarining deformatsiya qiluvchi kuch tugagandan so'ng asl holatini 
tiklash qobiliyati. 
Avtomatlashtirish -
yurak mushagining yurakning o'zida paydo bo'ladigan impulslar ta'sirida 
hech qanday tashqi ta'sirlarsiz ritmik qisqarish qobiliyati. 
56.
 
Avtomatik yurak. 

---

62 
Yurak mushaklarining o'z-o'zidan hosil bo'lgan impulslar ta'sirida ritmik qisqarish qobiliyati 
yurak avtomatizmi deb ataladi. U yurakning o'tkazuvchanlik tizimi tomonidan tartibga solinadi. 
O'tkazuvchi tizim avtomatlashtirishning asosiy tugunlarini o'z ichiga oladi: o'ng atrium 
devorida yuqori vena kava va o'ng quloqning qo'shilishi o'rtasida joylashgan sino-arterial tugun 
(1-darajali yurak stimulyatori), atrioventrikulyar tugun (kardiostimulyator). 2-darajali), atriyalar 
va qorinchalar chegarasida interatrial septumda joylashgan. Yurakning o'tkazuvchanlik tizimiga 
atrioventrikulyar tugundan boshlanib, keyin o'ng va chap oyoqlarga bo'linib, qorinchalarga 
boradigan His to'plami ham kiradi. His to'plamining oyoqlari kontraktil miokard hujayralari 
bilan aloqada bo'lgan Purkinje tolalari bilan tugaydigan ingichka yo'llarga bo'linadi. 
Yurakda avtomatizm gradienti mavjud - yurak o'tkazuvchanligi tizimining turli qismlari 
sinoatriyal tugundan yurak cho'qqisiga o'tishda avtomatizatsiya qobiliyatining pasayishi. 
Yurak avtomatizmining endogen va ekzogen nazariyalari mavjud: 
Endogen nazariyalar avtomatlashtirish tugunlarida davriy qo`zg`alishlarni ularda yurak 
diastolasida vodorod ionlari, elektrolitlar, sut kislotasi, atsetilxolin, adrenalin va sistolada 
parchalanadigan boshqa biologik faol moddalarning to`planishi bilan bog`laydi. 
Ekzogen nazariyalar yurakning avtomatizmiga qon plazmasidagi moddalar va yurakning elektr 
maydoni ta'sir qiladigan nuqtai nazarni aks ettiradi.