179
qoladi. SHuning uchun dehqonchilikda aylanma, yahni shaklli haydash usulini
qo’llash tahqiqlangan. Dala to’g’ri taxtalarga (zagonlarga) bo’lib haydalganda
sifatli bo’ladi. SHuning uchun yerni haydashdan oldin dala taxtalarga bo’lib
chiqiladi.
Yer haydash muddati. Yer qancha barvaqt shudgorlansa unda nam shuncha
ko’p to’planadi hamda yerning fizik xossalari yaxshilanib, ekinlardan yuqori hosil
olinadi. Yer haydash muddati ekiladigan ekinga ham bog’liq. Bahorgi yoki kuzgi
ekinlar ekilgan yerga takroriy ekin ekilishi lozim bo’lsa, o’rim tamomlanishi
bilanoq tezda ang’izni haydash kerak. Mexanik tarkibi yengil tuproqli yerlar og’ir
tuproqli yerlarga nisbatan ertaroq yetiladi. SHuning uchun bahorda yerlarni oralab
haydash kerak. Tuproq namligi dala nam sig’imiga nisbatan 50-60 foiz bo’lgan vaqt
yer haydaladigan eng qulay muddat hisoblanadi.
Yer haydash chuqurligi. Yerni haydash chuqurligi oddiy chizg’ich yoki
maxsus egat o’lchagich bilan o’lchanadi. Haydash chuqurligi, yerni haydash
vaqtida yoki haydalgandan keyin ham aniqlanadi. Yerni haydash vaqtida
haydash chuqurligini aniqlash uchun egat o’lchagichdan foydalaniladi. Egat
o’lchagich ikkita taxtacha (reyka)dan iborat bo’lib, ular bir-biriga halqa yordamida
siljiydigan qilib biriktirilgan. Haydash chuqurligi egatning kamida 15-20
joyidan o’lchanib, ular jamlanadi va natija o’lchashlar soniga bo’linib o’rtacha
chuqurlik to’iladi. Dorivor o’simliklar ekiladigan yerlarni tuproq xossalarini hisobga
olgan holda 28-30 sm chuqurlikda haydaladi.
Yerga mola bostirish. Dehqonchilikda yerni yumshatish bilan bir qatorda
zichlashga, yahni mola bostirishga zarurat tug’iladi, chunki yumshoq tuproqda havo
almashinishi jadallashib, namlikni bug’lanishi tezlashadi. Tuproq ma’lum
darajada zichlashtirilganda, yumshoq tuproqqa nisbatan urug’larni unib chiqishi
tezlashadi. O’simliklarning ildizi normal o’sadi va oziq elementlardan ko’proq
foydalanadi.
Yerni tekislash: dorivor o’simliklar ekiladigan yerlarni tekislashning
ahamiyati katta, chunki notekis yerda nam tekis yerga nisbatan tez bug’lanadi.
Tekis yerda ekinlar sifatli parvarish qilinadi va to’la yig’ishtirib olinadi, sug’orish
vaqtida suvchi va texnikaning ish unumi bir necha foiz ortiq bo’ladi.
Urug’ni ekish chuqurligi. Dorivor o’simliklarning biologik xususiyatlari
turlicha bo’lib, urug’larini katta-kichikligi bilan ham farqlanadi. Urug’larning
o’timal ekish chuqurligini aniqlash bo’yicha qilingan tajribalardan urug’larni katta-
kichikligiga qarab turli xil chuqurlikda ekish tavsiya qilinadi. Urug’lar asosan kech
kuzda yoki erta bahorda ekiladi. Mayda urug’lar 0,5-1 sm chuqurligida ekiladi,
kattaroq urug’lar esa 2-5 sm chuqurlikkacha ekiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: