Bog'liq maple-dasturlash-tilini-rgatishda-keys-tehnologiyasidan-foydalanish
ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 8
● муаммоли ўқитиш услубига қараганда
кейс-услубида муаммо анча аниқроқдир.
«Вазиятни таҳлил қилиш» тушунчаси тала-
баларнинг фаолиятини кейсни ечишдаги
моҳиятидан иборат.
Дастурлашни ўқитишда кейс технологияси-
дан фойдаланишни узлуксиз таълим тизимининг
барча бўғинларида қўллаш борасидаги илмий
тадқиқотлар етарлича ўрганилмаган.
Ҳозирги кунда дастурлашни ўқитишда кейс
технологиясидан фойдаланиш унинг мазмун-
моҳиятини билиш жуда муҳимдир. Унинг таъ-
лимда қўлланилиши эса ўқув жараёни сама-
радорлигини ошириш йўлларидан бири
ҳисобланади.
Олий ўқув юртларининг 5130200- «Амалий
математика ва информатика» бакалавриат таъ-
лим йўналишида ўқитиладиган «Амалий дастур-
лар мажмуаси» фанининг мазмуни амалий
дастурлар мажмуаси (пакети) билан ишлашни
ўрганишга бағишланган. Бунда Maple, MathCAD,
MatLAB каби амалий дастурлар мажмуасини
ўқитиш кўзда тутилган.
Maple – типик интеграллашган тизим бўлиб,
у қуйидагиларни ўз ичига олади
1
:
● кенг имкониятли дастурлаш тили (тизим
билан интерактив мулоқот қилиш учун тил);
● дастур ва ҳужжатларни таҳрирлаш, тайёр-
лаш учун муҳаррир;
● диалог режимида ишлаш имкониятига эга
бўлган замонавий кўп ойнали фойдаланувчи
интерфейси;
● ечилиши келтирилган кўплаб мисоллар
билан таъминланган кучли маълумот олиш
тизими;
● математик ифодаларни алмаштириш
қоидалари ва алгоритмлари ядроси;
● символли ва сонли процессорлар ;
● ташхислаш тизими;
● турли-туман
ишларни
бажаришга
мўлжалланган пакетлар кутубхонаси;
● бошқа дастурлаш тиллари билан мосла-
шиш имкониятлари.
Maple тизими кенг имкониятли дастурлаш
тилига эга.
Талабаларни дастурлашга ўқитишда икки
услубдан фойдаланилади. Улардан бири, анча
вақтлардан бери шаклланган – талабаларни
дастур тузиш жараёнига: тилнинг асосий объ-
1
Дилмуродов Н., Каримов Қ., Эшқараева Н. Maple
муҳитида ишлаш. - Қарши: «Насаф», 2010.-236 б. (9 бетда
келтирилган)
екти ва концепцияси билан танишишга тез-
ликда жалб этиш. Бу услубнинг тарафдорлари
анчагина. Лекин фикримизча бундай ёндашув
қуйидаги муҳим камчиликларга эга:
● дастурлашга ўргатиш доимий равишда
дастурлаш тилининг синтаксини ўрганишни
талаб этади. Шунинг учун, кўпгина талабалар,
асосий алгоритмик кўникмаларга эмас, балки
ушбу муҳим бўлмаган элементларга эътиборла-
рини кўпроқ қаратадилар;
● дастурлаш жараёнига турлича бошланғич
кўникмаларга эга бўлган барча талабалар осон-
гина киришишларини таъминлаш учун, дастур-
лаш жараёнини соддалаштирилади. Натижада,
дастурни таҳлил қилиш ва тестдан ўтказишга
кам эътибор қилинади;
● кўпгина талабалар дастурни ёзишни –
ўрганишлари керак бўлганларнинг асосийси
эканлигига қатъий ишонч ҳосил қиладилар,
шунинг учун ҳам, улар предмет соҳасининг
концептуал таҳлилига етарлича эътибор
қаратмайдилар.
Алгоритмларга йўналтирилиб ўқитиш услу-
биёти талабалардан аниқ дастурлаш тилига
ва дастурий кодни самарали бажарилишига
боғлиқ бўлмаган қатор тушунчалар ва алгорит-
млар назарияси конструкциялари билан даст-
лабки танишганликларини кўзда тутади.
Дастурлаштиришни ўқитишда иккала услубни
ривожлантириш ва бирлаштириш мумкин бўлган
кейс-услубидан фойдаланиш истиқболдаги
услублардан эканлиги сезилмоқда.
Maple-дастурлаш тилини ўргатишда кейс-
услубидан фойдаланиш бўйча намуна келти-
райлик («Maple9.5» мисолида):
1-кейс. Ўқитувчи талабаларга Maple-
дастурлаш тилида қуйидаги масалани дастурини
тузиш бўйича вазифа берди.
a, b ва c учта ҳақиқий сонлар берилган.
Уларнинг ўрта арифметигини ҳисоблаш дастури
тузилган. Аммо дастур матни компьютерга кири-
тилганда ҳақиқий қийматни аниқлашда дастур
матнида хатолик борлиги Maple-дастурида
кўрсатилди. Киритилган дастур хато эканлиги
аниқланди.