К. Абдуназаров, А. Зайнуддинов умумий ер


Географик қобиқнинг мустақил ривожланиш хусусияти



Download 1,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/114
Sana13.06.2022
Hajmi1,58 Mb.
#662672
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   114
Bog'liq
fayl 1188 20210607

3.7. Географик қобиқнинг мустақил ривожланиш хусусияти. 
 
Географик қобиқнинг энг асосий хусусиятларидан бири унинг 
мустақил ривожланиш хусусиятидир. 
Географик қобиқнинг мустақилиги деганда унинг ташқи таъсирга ва 
Ернинг ички қисмлари таъсирига нисбатан барқарорлиги, турли хил 
жараёнларнинг таъсирига (Қуёш фаоллиги, тектоник ҳракатлар) 
қарамасдан унинг ўлчамларини ўзгармасдан қолиши тушунилади. 
Географик қобиқда нарса ва ҳодисалар ўзаро боғлиқ бўлгани учун 
улардан ҳар бирининг тараққиёти ташқи таъсирларга дуч келмасдан иложи 
йўқ, бу тараққиёт асосан ички зиддиятларни бартараф қилиш тарзида 
боради. 
Географик қобиққа кўрсатиладиган ташқи таъсирлар аста-секинлик 
билан содир бўладиган ўзгаришлар ва тартибсиз ҳаракатлар тарзида рўй 
беради. Аммо географик қобиқнинг ташқи таъсирга реакцияси 
тартиблидир. 
Унда айрим секин ва кам бўладиган ўзгаришларидан кейин ҳам 
олдинги ҳолатига қайтиш қобилияти бор. Масалан, музлик босгандан 
кейин, яъни ўртача ҳароратга, намликка ва бошқа ўлчамларга қайтиши. 
Географик қобиқнинг мустақил ривожланиши унда мавжуд бўлган 
химоя тизимларига боғлиқ. Мазкур ҳимоя тизимлари географик қобиқни 
коинотнинг зарарли таъсиридан сақлайди. Шундай ҳимоя тизимларига 
Магнитосфера, озон қатлами, атмосфера киради.


57 
Ернинг магнит майдони географик қобиқни Қуёш шамоли ва космик 
нурлар таъсиридан сақлайди. Озон қатлами эса географик қобиқни қаттиқ 
ультрабинафша нурлардан сақлайди. Атмосфера эса Ерни метеоритлардан, 
бирдан исиб ва совиб кетишидан сақлайди. Ердан таралаётган инфрақизил 
нурларни ютади ва Ерни космик совуқдан сақлаб қолади. 
Географик қобиқни ўзида асосий табиий географик ўлчамларни, 
ташқи таъсирларга қарамасдан маълум бир меъёрда ушлаб турадиган ва 
бошқараиб турадиган тизимлар мавжуд. 
Географик 
қобиқнинг мусақиллиги Ернинг бутун геологик 
ривожланиш тарихи давомида ортиб борган. Ердаги моддаларнинг 
оғирлигига қараб табақаланиши натижасида атмосфера ва гидросфера 
Ерни космик совуқдан ва матеоритлардан муҳофаза қила бошлаган. Ер 
пўстини ривожланиши билан қуруқликлар ўсиб, платформалар майдони 
кенгая борди, географик қобиққа Ернинг ички қисмидан иссиқлик келиши 
камайди ва Ердаги жараёнларни ривожланишида Қуёш иссиқлигини 
аҳамияти кескин ортди. Мазкур шароитда географик қобиқда ҳаёт пайдо 
бўлди. 
Ер юзасида сув массасининг кўпайиши жуда катта аҳамиятга эга 
бўлди. У географик қобиқнинг иссиқлик меъёрига жуда катта таъсир 
кўрсатди. Ҳозирги пайтда географик қобиққа саноат, қишлоқ хўжалиги ва 
транспорт катта таъсир кўрсатмоқда. Турли хил ёқилғиларнинг ёқилиши 
ҳавода карбонат ангидридни миқдорини ортиб кетишига ва ҳароратни 
кўтарилиб кетишига олиб келмоқда. Ўрмонларни аёвсиз кесилиши 
атмосферада кислород миқдорини камайишига олиб келмоқда. Океанлар 
нефть маҳсулотлари билан ифлосланмоқда. Буларни ҳаммаси географик 
қобиқдаги термодинамик ва экологик мувозанатни бузилишига олиб 
келади. Уларни оқибатлари эса ҳали атрофлича ва чуқур ўрганилганича 
йўқ. 

Download 1,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish