Kompleks birikmalar kimyosi fani

Molekulyar orbitallar nazariyasi [molekulyar orbitallar usuli ― (MOU)]. 
 
Molekulyar orbitallar usuli metall ioni bilan ligandlar orasida kovalent, ionli va boshqa tur 
bog‘lanishlar hosil bо‘lishini mantiqiy ravishda kо‘rsatib beradi. Binobarin, molekulyar orbitallar 
nazariyasida har qanday zarracha tо‘liq kvant – mexanik sistema deb qaraladi. 
Molekulyar orbitallar nazariyasining bir necha variantlari mavjud. Bular ichida AOCHK (atom 
orbitallarining chiziqli kombinatsiyasi) nomli varianti kо‘p tarqalgan hisoblanadi. Bu variantga 
muvofiq hosil bо‘layotgan birikmaning molekulyar orbitallari dastlabki moddalardagi atom 
orbitallarning bir – biri bilan ma’lum tartibda о‘zaro qо‘shilish va ayrilish natijasida hosil bо‘ladi. 
Molekulyar orbitallar usuli biror moddaning molekulyar tuzilishi sxemasini yaratishdan avval uning 

---

kristall tuzilishini rentgen nurlar yordamida aniqlab olish zarurligini taqozo qiladi va nazariya 
yaratishda bu ma’lumotlardan foydalanishni kо‘zda tutadi. 
Agar sistemada bog‘lovchi molekulyar orbitallar (BMO) hosil bо‘lsa, dastlabki moddalarning 
elektron buluti bir – birini maksimal (musbat) qoplaydi va ma’lum miqdorda energiya ajralib 
chiqadi. Bо‘shashtiruvchi molekulyar orbitallar (BО‘MO) hosil bо‘lganda dastlabki moddalarning 
elektron bulutlari bir – birini nafaqat qoplamaydi, aksincha, bir – biridan itariladi va bunday 
orbitallar energiyasi qisman ortib ketadi. Uchinchi holda dastlabki atomlardagi elektron bulut 
energiyasida о‘zgarish bо‘lmaydi, ular bog‘lamaydigan MO hisoblanadi.

---

Laboratoriya ishlari 
Anionli kompleks birikmalar. 
1 – tajriba. Kobalt va misni ammiak bilan kompleks birikmasini sintezlash va 
fotometrik usulda o’rganish.
2 ta probirkaga 5 – 6 tomchi kobalt va mis nitrat tuzlari eritmasidan quying va uning ustiga 25 
% li ammiak eritmasidan tomchilatib qo’shing. Hosil bo’lgan kompleks eritmaning rangini qayd 
qiling. Hosil bo’lgan kompleks birikmani fotometrda optik zichligini aniqlang. Kompleks 
birikmani hosil bo’lish reaktsiya tenglamalarini yozing.