R. M. Xudayqulov aloqa yo„llari, undagi xizmat qiluvchi inshootlar

 
7.3. Shaharlarni rejalashtirish sxemalari 
 
Shaharlar rejasi 7.2-rasm. Shahar ko„cha-yo„l tarmoqlari joylashtirish 
sxemasiga qarab quyidagi turlarga bo„linadi:
1. Radial,
2. Radial-aylanma,
3. To„g‟ri burchakli,
4. To„g‟ri burchakli-dioganalli,
5. Uchburchak,
6. Aralash ixtiyoriy. 
7.2-rasm. Shaxar ko„cha-yo„l tarmoqlari joylashish sxemalari 

---

63 
7.4. Ko„cha va ko„chadan tashqari transport turlari, ularning tavsiflari 
 
Shahar aloqa yo„llari transport tizimining muhim tarkibiy qismi bo„lib 
hisoblanadi. Shahar aloqa yo„llarini ikki xil asosiy turi bor: 
- ko„chadagi va ko„chadan tashqaridagi har xil turdagi va toifadagi ko„chalar 
va yo„llar, maydonlar, chorraxalar, yo„lovchilar harakatiga, relsiz va relsli 
transportlar (avtomobillar, avtobuslar, troleybuslar, tramvaylar) harakatiga 
mo„ljallangan aloqa yo„llari kiradi; 
- ko„chadan tashqaridagi, metropoliten (liniya) shahar elektr temir yo„li, tez 
yurar tramvay va h.k. kiradi 7.3-rasm. 
 
7.3-rasm. Shaxar ko„cha-yo„l tarmoqlari 
 
7.5. Metropoliten va uning ahamiyati 
 
Harakat tezligini keskin oshirish maqsadida ayrim shahar yo„lovchi 
transportlari harakati ko„cha yo„llaridan tashqarida amalga oshiriladi. Bularga 
metropoliten, er osti tramvayi, monorels transporti kiradi. 
Dunyoning 50 dan ortiq shahrida metropoliten mavjud. Hamdo„stlik 
mamlakatlari ichida metropoliten Moskva, Sank-peterburg, Kiev, Toshkent, 
Xarkov, Tbilisi, Boku va Erevan shaharlarida ishlab turibdi.
Metropoliten transporti yordamida hozir Toshkentda umumiy shahar 

---

64 
yo„lovchilarining 12,6 % tashilmoqda. Metropoliten inshootlarini qurish juda 
katta kapital mablag‟ talab etadi. Shuning uchun ham metropoliten axolisi bir 
mln. dan ortiq shaharlarda va bir soatdagi yo„lovchilar oqimi 25-30 ming kishi 
bo„lgan yo„nalishlardagina quriladi.
Metropoliten yo„llari asosan er ostida quriladi. Ayrim joylarda 
metropoliten yo„llari er ustida bo„ladigan bo„lsa, ular shahar qurilishlari va 
ko„cha harakatidan mutlaqo ajratib qo„yiladi. Metropoliten izlari oralig‟i temir 
yo„llaridagi kabi 1520 mm bo„lib, ular avtomatik blokirovka bilan jihozlanadi. 
Metropoliten harakatlanuvchi tarkib birligida 4 ta dan 8 ta gacha vagon 
bo„lib, u ertalabki va kechqurungi “dolzarb” vaqtlarda 90 sekundli interval 
bilan ishlashi mumkin. Moskva shahridagi metropoliten bir soat ichida 48 juft 
poezdni aniq va muntazam ravishda tez harakat bilan o„tkazishi mumkin. Agar 
Frantsiya poytaxtidagi metro poezdi harakat tezligi 26 km/soat bo„lsa, 
Moskvadagi metro poezdlari 60- yilda 48 km/soat tezlik bilan harakat qilgan. 
Toshkent metropoliteni bugungi kunda uchta “Chilonzor”, “O„zbekiston” va 
“Yunusobod” yo„nalishlariga ega 7.4-rasm. 
7.4-rasm. Toshkent shahar metropoliteni sxemasi

---

65