Geodeziya va marksheyderiya

Planda siniq chiziq uzunligini aniqlash.
Plandagi to‘g‘ri chiziq 
uzunligining qiymatini aniqlashda chiziq uzunligi o‘lchagichda olinib, so‘ngra 
masshtabga qo‘yiladi. Agar planda uzunligi aniqlanishi kerak bo‘lgan chiziq bir 
necha kalta 
ab, bc, 
... chiziqlardan iborat bo‘lsa, (4.5-shakl) 
abcde 
uzunligini 
aniqlashda har bir kalta chiziq uzunligini alohida aniqlab, keyin ular bir-biriga 
qo‘shiladi. Buning o‘rniga siniq chiziqlardan bir chiziq yasab, keyin uning 
uzunligini topish qulay. Masalan, qirkul uchini 
d 
ga qo‘yib, 
de 
radiusi bo‘yicha 
yoy chiziladi-da, 
cd 
davomidagi 
e

 
topiladi. Keyin 
c 
markazdan 
se

 
radius bo‘yicha 
yoy chizib, 
bc 
davomidagi 
c'
topiladi. Oxirida 
v 
ni markaz qilib, 
bc' 
radius 
bo‘yicha yoy chizilib, 
b' 
topiladi. So‘ngra hosil bo‘lgan 
ab'
hamma chiziqlar 
yig‘indisi bo‘lganidan uning uzunligi masshtab bo‘yicha aniqlanadi. 
o‘rtachasi (
p
2
-p
1
)
0
hisoblanadi. SHunda 
0
1
2
0
)
(
п
п
L



bo‘ladi.
 
4.5-shakl.
4.6-shakl. Kurvimetr
Egri chiziq uzunligini aniqlash.
Plan yoki kartadagi egri chiziq uzunligini 
aniqlashda kurvimetr nomli maxsus pribor ishlatiladi (4.6-shakl). Kurvimetr 
chiziqning bosh nuqtasiga qo‘yiladi va shkalasidai strelka 2 bo‘yicha sanoq 
p
1
 
olinadi. Keyin kurvimetrning g‘ildiragi 1 tekislikka perpendikulyar qo‘yilib, chiziq 
bo‘yicha yurgiziladi va oxirgi nuqtada to‘xtab, sanoq 
p
2
 
olinadi. Shunda chiziqning 
uzunligi 
L=

(n
2
-n
1
) 
bo‘ladi. 

- kurvimetr shkalasi bir bo‘lagining qiymati, 

qiymatini aniqlash uchun uzunligi ma’lum 
L
o
 
chiziq bo‘yicha bir necha marta 
yurgizib, 
p
1
, p
2
 
sanoqlar olinadi va bu sanoqlar ayirmasi topiladi; ayirmalarning 
 

---