O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Birinchidan
, mahalliy byudjetlar daromadlarini shakllantirishda barqarorlikni 
ta‘minlash, mahalliy hukumat organlarining soliqlarni yig‗ish, soliq bazalarini 
kengaytirish, byudjetga tushumlar yuzasidan boqimandalarni kamaytirishga bo‗lgan 
manfaatdorligini oshirish maqsadida tartibga soluvchi daromadlardan ajratmalarning 
ma‘lum davr mobaynida (3-5 yil ichida) o‗zgarmaydigan, barqaror, yagona normativlarini 
o‗rnatishni amaliyotga tadbiq etish lozim. 
Ikkinchidan
, xarajatlar bo‗yicha vakolatlarning aniq chegaralanmaganligi bois 
ko‗pchilik xarajatlarni amalga oshirish mahalliy hududlar zimmasiga tushadi, natijada 
ko‗zlangan xarajatlarni to‗liq va samarali moliyalashtirish mumkin bo‗lmay qoladi, 
yuqoridan mahalliy byudjetlarning shakllanishi va ijro etilishi ustidan qattiq nazorat 
o‗rnatilgani bilan mahalliy ijroiya organlarning mas‘uliyati va javobgarligi pasayadi. 
Uchinchidan,
hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasini hisobga olgan 
holda yagona uslubiyot bo‗yicha byudjet transfertlarini qo‗llash, mahalliy byudjetlarni 
gorizontal va vertikal muvofiqlashtirish, quyi byudjetlar uchun yuqori byudjetlardan 
moliyaviy resurslarni undirib olish amaliyotidan voz kechish, bundagi subyektiv omillarni 
bartaraf etish. 
Umuman 
olganda, 
byudjetlararo 
munosabatlarni 
yaxshilash, 
byudjetga 
tushumlarning barqarorligini ta‘minlash, mahalliy byudjetlar daromadlarini va daromad 
bazalarini mustahkamlash, byudjetlararo transfertlar tizimini takomillashtirish borasidagi 
horijiy tajribani o‗rganish va uning ijobiy jihatlarini O‗zbekiston byudjet amaliyoti 
sharoitiga mos holda tadbiq etish masalalari bugungi kunda ham o‗z dolzarbligini 
yo‗qotgani yo‗q. 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
1.
Byudjetlararo munosabatlarning zarurligi va mohiyati nimada? 
2.
Byudjetlararo 
munosabatlarni 
tashkil 
etishning 
huquqiy-me‘yoriy 
asoslariga nimalar kiradi? 
3.
Byudjetlararo munosabatlarni muvofiqlashtirishning zarurligi nimada? 
4.
Byudjetlararo munosabatlarni muvofiqlashtirishda markaziy va mahalliy 
davdat hokimiyati organlari faoliyatida qanday muammolar mavjud va ularni hal 
etish yo‗llari qanday? 
5.
Byudjetlararo munosabatlar tizimida respublika byudjetidan mahalliy 
byudjetlarga ajratmalarning ahamiyatini nimalarda izohlash mumkin? 
6.
Viloyat 
moliya 
boshqarmalarining 
byudjetlararo 
munosabatlardagi 
vakolatlari qanday? 
7.
Quyi byudjet bo‗g‗inlari faoliyatiga qo‗yilgan cheklovlarning ahamiyati 
qanday? 
8.
O‗zaro hisob-kitoblar tarzida respublika byudjetidan mahalliy byudjetlarga 
tushadigan mablag‗larning xususiyatlarini izohlang. 
9.
Byudjetlararo munosabatlar tizimiga oid boy xorijiy tajribalardan 
foydalanish zarurligi nimada? 

---

82