Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида



Download 8,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/393
Sana12.06.2022
Hajmi8,88 Mb.
#659731
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   393
Bog'liq
2 5235723609527289419

ҳужайра назарияси
сифатида танилган асосий биологик назарияга 
асослангандир. 
 
 


31 
2.1. ҲУЖАЙРА НАЗАРИЯСИ 
Ҳужайра назарияси — бу тирикликнинг энг кичик бирлиги бўлган 
ҳужайраларнинг тузилиши, кўпайиши ва уларнинг кўп ҳужайрали 
организмларни шакллантиришдаги тутган ўрни ҳақидаги қонуниятларни 
умумлаштирувчи таълимотдир. Албатта, бу назария дабдурустдан ва ўз-
ўзидан пайдо бўлган эмас. Кўп ҳужайрали организмнинг энг кичик 
бирлигини кузатган биринчи олимлардан Роберт Гук (1665) эди. Унинг 
текширувлари ўсимлик ва ҳайвонларнинг тузилиши борасида тизимли 
тадқиқотлар пайдо бўлиши учун бир туртки бўлиб хизмат қилди. 1671 йилда
М. Малпиги, Н.Грю ва Ф. Фонтаналар Роберт Гукнинг кузатишларини 
тасдиқладилар ва ўсимликларнинг турли қисмлари бир-бирига яқин 
"пуфаклар" ѐки "қопчалар"дан иборат эканлигини кўрсатдилар. Бироқ, бу ва 
бошқа 
тадқиқотлар 
деярли 
икки 
аср 
давомида 
ўсимлик 
ва 
ҳайвонҳужайраларининг универсал тузилишга эга эканлиги ҳақидаги тўғри 
тушунчага олиб келмади.
Ҳужайра морфологиясини ўрганишдаги ютуқлар XIX асрда микроскопик 
усулларни такомиллаштириш ва уларни амалиѐтда қўллаш билан боғлиқдир. 
Бу пайтга келиб, ядро ва протоплазма тушунчалари пайдо бўлди (Я. 
Пуркинйе, Р. Браун ва бошқалар). Олинган жуда кўп далиллар ўсимлик ва 
ҳайвон ҳужайраларининг тузилиши ҳақидаги фикрни тубдан ўзгартирди. 
1839 йилда немис зоологи Теодор Шваннинг 
«Ҳайвон ва ўсимликларнинг 
ўсиши ва тузилишининг мутаносиблигига доир микроскопик тадқиқот»
китоби чиқди. Бу китобда у ҳужайра назариясининг асосларини, яъни 
тўқималарнинг 
ҳужайралардан 
ташкил 
топганлигини, 
барча 
ҳужайралар умумий ривожланиш қонуниятларига эга эканлигини, ҳар 
бир ҳужайра мустақил ривожланиши мумкинлигини кўрсатиб берди. 
Ҳужайра назариясининг ривожланишида 1858 йилда чоп этилган 
немис патологи Рудольф Вирховнинг 
«Физиологик ва патологик 
гистологияга асосланган ҳужайра патологияси» 
номли асари ҳам жуда 


32 
муҳим ўрин тутади. Р.Вирховгача касалликларнинг келиб чиқиши 
организмда мавжуд суюқликлар таркибий қисмининг ўзгариши туфайлигина 
бўлади, деган фикр ҳукм сурарди. Р.Вирхов эса патологик жараѐнни 
тушунтиришга тўғри ѐндошди ва касалликларни ҳужайралар 
тузилишининг ўзгариши билан боғлади.Бу тадқиқот янги таълимот — 

Download 8,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   393




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish