Ona tili darslik


 Uchinchi guruh tuslovchilar



Download 1,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet214/542
Sana22.05.2021
Hajmi1,88 Mb.
#65462
1   ...   210   211   212   213   214   215   216   217   ...   542
Bog'liq
ona tili

3. Uchinchi guruh tuslovchilar 
 
Bular buyruq maylidagi sof fe’l negizidan so‘ng qo‘shiladi.  
Fe’llarning uchinchi guruh tuslovchi bilan tuslanishi quyidagicha: 
Son 
SHaxs 
Birlik 
Ko‘plik 

yozay,  yozayin,  o‘qiy
o‘qiyin 
yozaylik, o‘qiylik 
II 
yoz, yozgin, o‘qi, o‘qigin  yozingiz, o‘qingiz, 
III 
yozsin, o‘qisin 
yozsinlar, o‘qisinlar, 
 
7 -§.    Fe’l zamonlari 
 
Ish-harakatning  voqe  bo‘lishi  (yoki  bo‘lmasligi)  mantiqan  zamon  bilan 
bog‘liq  bo‘ladi.  Fe’llardagi  zamon  nutq  so‘zlanib  turgan  paytga  nisbatan 
qiyoslangan  holda  aniqlanadi,  ya’ni  ish-harakat  nutq  so‘zlanib  turgan  paytdan 
oldin, nutq so‘zlanib turgan paytda, nutq so‘zlanib turgan paytdan so‘ng bajarilishi 


 
 
133 
yoki  bajarilmasligi  mumkin.  SHunga  ko‘ra,  fe’l  uch  zamon  ko‘rinishiga  ega:  1. 
O‘tgan  zamon.  2.  Hozirgi  zamon.  3.  Kelasi  zamon.  Fe’llarda  zamon  ma’nosi  fe’l 
tarkibida  qo‘llangan  grammatik    ko‘rsatkichlar  orqali  belgilanadi.  Masalan:  1. 
Nodira  ezgu  ishlar  bunyod  etdi  va  o‘tar  dunyoda  yaxshi  nom  qoldirdi. 
(R.SHog‘ulomov).  2.  Ko‘nglini  kichik  tutgan,  kamtarlik  yo‘lidan  yurgan  kishi 
ulug‘likka  etadi  (YUsuf  Xos  Xojib).  3.  Ilm  ko‘pga  etkazar,  hunar  esa  ko‘kka 
(Maqol).  Keltirilgan  misollarning  birinchisida  bunyod  etdi,  nom  qoldirdi  fe’llari 
tarkibidagi –di o‘tgan zamonni, ikkinchisida etadi fe’li tarkibidagi –a ko‘rsatkichi 
hozirgi  zamonni,  uchinchisida  etkazar  fe’lidagi  –ar  ko‘rsatkichi  esa  kelasi  zamon 
ma’nosini ifodalagan. 
Har bir zamon o‘z navbatida yana bir necha turga bo‘linadi. CHunki har bir 
zamon  vaqtning katta  qismini ko‘rsatish bilan birga o‘zining  ichki xususiy  modal 
ma’nolariga  (qo‘shimcha  ma’nolarga)  ham  ega.  Masalan:  o‘qimoqchiman, 
o‘qiydiganman fe’llari nutq so‘zlanib turgan paytdan so‘ng bajariladigan harakatni 
ifodalab,  vaqtning  katta  qismini  ko‘rsatish  bilan  birga,  bajarilishi  maqsad  qilib 
olingan harakatni anglatishi kabi o‘ziga xos modal ma’noga ham ega. 
 

Download 1,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   210   211   212   213   214   215   216   217   ...   542




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish