|
Ха
вфсизлик
нин
г а
сосий
йўналишл
ари
32
таъминловчи қатъий регламентланган динамик технологик жараёнга
айтилади.
Ахборотнинг эгасига, фойдаланувчисига ва бошқа шахсга зарар
етказмоқчи бўлган ноҳуқуқий муомаладан ҳар қандай ҳужжатлаштирилган,
яъни идентификация қилиш имконини берувчи реквизитлари қўйилган ҳолда
моддий жисмда қайд этилган ахборот ҳимояланиши керак.
Ахборот хавфсизлиги нуқтаи назаридан ахборотни қуйидагича
туркумлаш мумкин:
махфийлик - аниқ бир ахборотга фақат тегишли шахслар доирасигина
кириши мумкинлиги, яъни фойдаланилиши қонуний ҳужжатларга мувофиқ
чеклаб қўйилиб, ҳужжатлаштирилганлиги кафолати. Бу банднинг бузилиши
ўғирлик ёки ахборотни ошкор қилиш, дейилади;
конфиденциаллик - иншончлилиги, тарқатилиши мумкин эмаслиги,
махфийлиги кафолати;
яхлитлик
- ахборот бошланғич кўринишда эканлиги, яъни уни сақлаш
ва уатишда рухсат этилмаган ўзгаришлар қилинмаганлиги кафолати; бу
банднинг бузилиши ахборотни соҳталаштириш дейилади;
аутентификация - ахборот заҳираси эгаси деб эълон қилинган шахс
хақиқатан ҳам ахборотнинг эгаси эканлигига бериладиган кафолат; бу
банднинг бузилиши хабар муаллифини соҳталаштириш дейилади;
апелляция қилишлик - етарлича мураккаб категория, лекин электрон
бизнесда кенг қўлланилади. Керак бўлганда хабарнинг муаллифи кимлигини
исботлаш мумкинлиги кафолати.
Юқоридагидек, ахборот тизимига нисбатан қуйидагича таснифни
келтириш мумкин:
ишончлилик
-
тизим
меъёрий
ва
ғайритабиий
холларда
режалаштирилганидек ўзини тутишлик кафолати;
Жадвал-1.2
Ахборотнинг ҳаётий даври
Ахборотни сақлаш
ва архивлаш
Сўровлар бўйича
ахборотларни танлаш
Ахборотни қайта
ишлаш
33
аниқлилик - ҳамма буйруқларни аниқ ва тўлиқ бажариш кафолати;
тизимга киришни назорат қилиш - турли шахс гуруҳлари ахборот
манбааларига ҳар хил киришга эгалиги ва бундай киришга чеклашлар доим
бажарилишлик кафолати;
назорат қилиниши - исталган пайтда дастур мажмуасининг хохлаган
қисмини тўлиқ текшириш мумкинлиги кафолати;
идентификациялашни назорат қилиш - ҳозир тизимга уланган мижоз
аниқ ўзини ким деб атаган бўлса, аниқ ўша эканлигининг кафолати;
қасддан бузилишларга тўсқинлик - олдиндан келишилган меъёрлар
чегарасида қасддан хато киритилган маълумотларга нисбатан тизимнинг
олдиндан келишилган ҳолда ўзини
тутиши.
Ахборотни ҳимоялашнинг мақсадлари қуйидагилардан иборат:
ахборотнинг келишувсиз чиқиб кетиши, ўғирланиши, йўқотилиши,
ўзгартирилиши, соҳталаштирилишларнинг олдини олиш;
шахс, жамият, давлат хавфсизлилигига бўлган хавф-хатарнинг олдини
олиш;
ахборотни йўқ қилиш, ўзгартириш, соҳталаштириш, нусха кўчириш,
тўсиқлаш бўйича рухсат этилмаган ҳаракатларнинг олдини олиш;
34
ҳужжатлаштирилган ахборотнинг миқдори сифатида ҳуқуқий
тартибини таъминловчи, ахборот заҳираси ва ахборот тизимига ҳар қандай
ноқонуний аралашувларнинг кўринишларининг олдини олиш;
ахборот тизимида мавжуд бўлган шахсий маълумотларнинг шахсий
махфийлигини
ва
конфиденциаллигини
сақловчи
фуқароларнинг
конституцион ҳуқуқларини ҳимоялаш;
давлат сирини, конунчиликка мос ҳужжатлаштирилган ахборотнинг
конфиденциаллигини сақлаш;
ахборот тизимлари, технологиялари ва уларни таъминловчи
воситаларни яратиш, ишлаб чиқиш ва қўллашда субъектларнинг
ҳуқуқларини таъминлаш.
Ахборотларга нисбатан хавф-хатарлар таснифи
Илмий ва амалий текширишлар натижаларини умумлаштириш
натижасида ахборотларга нисбатан хавф хатарларни қуйидагича таснифлаш
мумкин.
Хавфсизлик сиёсатининг энг асосий вазифаларидан бири ҳимоя
тизимида потенциал хавфли жойларни қидириб топиш ва уларни бартараф
этиш ҳисобланади.
Текширишлар шуни кўрсатадики, тармоқдаги энг катта хавфлар - бу
рухсатсиз киришга мўлжалланган махсус дастурлар, компьютер вируслари ва
дастурнинг ичига жойлаштирилган махсус кодлар бўлиб, улар компьютер
тармоқларининг барча объектлари учун катта хавф туғдиради.
Тармоқ хавфсизлигини назорат қилиш воситалари
Замонавий ахборот – коммуникацион технологияларининг ютуқлари
ҳимоя услубларининг бир қатор зарурий инструментал воситаларини яратиш
имконини берди.
Жадвал-1.3
35
Ахборотларни ҳимояловчи инструментал воситалар деганда дастурлаш,
дастурий-аппаратли ва аппаратли воситалар тушунилади. Уларнинг
функционал тўлдирилиши хавфсизлик хизматлари олдига қўйилган
ахборотларни ҳимоялаш масалаларини ечишда самаралидир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
