Muhammed al-xorazmiy atindagi tashkent informatsiyaliq texnologiyalari universiteti

Turaqlı yad.
Komp’yuterlerde berilǵenler oǵ’an aldınnan jaylastırılǵ’an
turaqlı yad (BIOS kiritiw-shıǵ’arıwdın’ tiykarǵ’ı sisteması) bar. Bunday
yadtan tek oqıw mu’mkin. Komp’yuterlerde bul yad komp’yuter
qurılmalarının’ islewin tekseriw, operatsion sistemanın’ baslanǵ’ısh
4

---

ju’kleniwin ta’minlew, qurılmalarǵ’a xızmet ko’rsetiwdın’ tiykarǵ’ı
funktsiyaların orınlaw ushın isletiledi. 
Kesh yad
- Kesh yad komp’yuter islew tezliǵin asırıw ushın isletiledi.
Ol operativ yad ha’m mikroprotsessor arasında jaylasqan bolıp, onın’
ja’rdeminde a’meller orınlaw operativ yad arqalı orınlanatuǵ’ın a’mellerǵe
qaraǵ’anda biraz tez orınlanadı. Sonın’ ushın komp’yuter yadının’ ko’birek
isletiletuǵ’ın bo’leǵi nusqasın kesh yadta saqlap turadı. Mikroprotsessordin’
yadqa usınısında, da’slep, da’stu’r menen birǵe berilǵenler kesh yadta
izlenedi. Berilǵenlerdi kesh yadta izlew waqıtı operativ yadqa salıstırǵ’anda
biraz az muǵ’darda bolǵ’anı ushın kesh yad penen islew waqıtı az muǵ’darda
boladı.
Yad qurılması
Ishki yad qurılması
Sırtqı yad qurılması
OYAQ TYAQ 
KESH HDD 
optik flesh
Videoyad.
Videoyad monitor ekranında video maǵ’lıwmatlardı saqlap
turıw ushın isletiledi. Sonı aytıw kerek, video ko’rinisler (a’sirese ren’li)
komp’yuter yadınan ko’p orın iyeleydi. Onın’ ushın videoyad ko’lemi qansha
u’lken bolsa, sonsha jaqsı. Video yadtın’ 1Mbayttan kem bolmaǵ’anı jaqsı. 
Shina.
Komp’yuterde ha’r bir qurılmanın’ jumısın basqaratuǵ’ın
elektron sxemalar bar bolıp, olar adapterler dep ataladı. Barlıq adapterler
mikroprotsessor ha’m yad arqalı berilǵenlerdi ajıratıp turıwshı maǵistral jol
dep atalıwshı shinalar arqalı baylanısqan boladı. Shinalar tu’rli qurılmalardı
baylanıstırıwshı arnawlı sımlar. Ha’zirde shinalardın’ PCI/AGP tu’ri ken’
5

---

isletilmekte. Bunday shinalardın’ maǵ’lıwmat ayırıw tezliǵi joqarı bolıp, ol arqalı
komp’yuterǵe ko’p sırtqı qurılmalardı tutastırıw mu’mkin. Komp’yuterde
kiritiw-shıǵ’arıw portları kontrolerler bar bolıp, olar sistema bloǵinın’ arqa
bo’leǵinde jaylasqan slot dep atalıwshı jaylar arqalı printer, tıshqansha ha’m
basqa qurılmalar jalǵ’anıwı ushın xızmet etedi. Kiritiw-shıǵ’arıw portları parallel
ha’m izbe-iz boladı ha’m olar sa’ykes ta’rizde LPT1-LPT4 ha’m COM1-COM3
dep belǵilenedi. A’dette LPT portqa printer ha’m COM faks-modem, tıshqansha
ha’m basqa qurılmalar jalǵ’anadı.