S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

£
vektorlarga 
ajratiladi va har bir vektor kvadrat matritsa 
M«
ga ko‘paytiriladi va 
shifrlangan vektorlar shakllantiriladi:
/;•■«„
Bu usulning asosiy afzalligi sifatida uning ma’lumotlar ishla- 
nishining turli jabhalaridagi moslanuvchanligini ko‘rsatish mumkin. 
Har bir vektor alohida shifrlanganligi sababli ma’lumotlar blokini 
uzatish va dasturlangan ma’lumotlardan ixtiyoriy foydalanish 
imkoniyati tug‘iladi. Ushbu usulni apparat yoki dasturiy usulda 
amalga oshirish mumkin.
Rasshifrovka qilish jarayonida shifrlangan 
f
vektorlami 
{\
m
_i i)
teskari matritsa " 
,J
ga ko‘paytiriladi.
Kombinatsiyalangan usullarning yuqori samaradorligiga uning 
ikkala bosqichini apparat usulda amalga oshirish orqali erishish 
mumkin. Ammo bu uskuna xarajatlarining jiddiy oshishiga olib ke­
ladi. Dasturiy usulda amalga oshirilishida esa ma’lumotlami shifr­
lash va rasshifrovka qilish vaqti oshib ketadi. Shu sababli kombinat­
siyalangan usullami apparat-dasturiy usulda, ya’ni usulning bir bos- 
qichi apparat usulda, ikkinchi bosqichi dasturiy usulda amalga 
oshirilishi maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Nazorat savollari:
1. Shifrlashning monoalfavitli almashtirish usulini tushuntirib 
bering.
2. Polialfavitli almashtirish usulining ishlash prinsipi.
3. 0 ‘rin almashtirish usullari qanday amalga oshiriladi?
82

---

4. Shifrlashning analitik usulini tushuntirib bering.
5. Shifrlashning additiv usuli qanday amalga oshiriladi?
6. Shifrlashning kombinatsiyalangan usulini yoritib bering.
5.2. Simmetrik shifrlash tizimlari
Axborotni himoyalashning aksariyat mexanizmlari asosini 
shifrlash tashkil etadi.