Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universitet

3)
 
Bir taktli to’g’ri kiruvchi o’zgartirgich. 
4)
 
Bir taktli qayta kiruvchi o’zgartirgich
 
Tayanch iboralar: invertor, konvertor, tranzistorli invertor, bir taktli va ikki 
taktli invertorlar, tiristorli invertorlar, umumiy emitterli va umumiy kollektorli 
invertorlar. 
O'zgartirgichlar turlari 
Ko'chma telekommunikatsiya apparaturalarini elektr energiyasi bilan 
ta'minlashda birlamchi elektr energiyasi sifatida kichik kuchlanishli o'zgarmas tok 
manbalari (galvanik elementlar, akkumulyatorlar, termogeneratorlar, quyosh va atom 
batereyalari) ishlatiladi. Turli xildagi telekommunikatsiya apparaturalarining elektr 
ta'minoti uchun esa turli nominaldagi o'zgarmas va o'zgaruvchan kuchlanishlar zarur 
bo'ladi. Shuning uchun bir nominaldagi o'zgaruvchan yoki o'zgarmas kuchlanishni 
ikkinchi nominaldagi o'zgaruvchan yoki o'zgarmas kuchlanishga o'zgartirish talab 
qilinadi. Bu vazifani o'zgartirgichlar bajaradi. O'zgartirgichlar elektr ta'minot manbai 

---

kuchlanishini apparaturalar alohida qismlarini elektr ta'minoti uchun talab qilingan 
turdagi va nominaldagi kuchlanishlarga o'zgartirib berish uchun xizmat qiladi.
O'zgartirgichlar ikki turga bo'linadi. O'zgarmas tok energiyasini o'zgaruvchan 
tok energiyasiga o'zgartirib beruvchi o'zgartirgichlar invertorlar deyiladi va o'zgartirish 
jarayoni invertorlashdan iborat bo'ladi. 
Agar o'zgartirgich chiqishida o'zgarmas kuchlanish olinishi talab qilinsa, u 
holda invertordan keyin to'g'rilagich va filьtr qo'yiladi. Bunday bir kuchlanishli 
o'zgarmas tok energiyasini boshqa kuchlanishli o'zgarmas tok energiyasiga 
o'zgartiruvchi o'zgartirgich konvertor deyiladi va o'zgartirish jarayoni 
konvertorlashdan iborat bo'ladi.
Invertor har qanday o'zgartirgichning asosiy qismi hisoblanadi. Invertorlar quyidagi 
belgilariga qarab sinflarga bo'linadi: 
- o'zgartiriluvchi kattalik turiga qarab: tok invertorlari va kuchlanish invertorlari; 
- ish taktiga qarab: bir taktli va ikki taktli invertorlar; 
- kalit elementlari turiga qarab: tranzistorli va tiristorli invertorlar; 
- qo'zg'atish usuliga qarab: mustaqil va o'z-o'zidan qo'zg'atishli invertorlar; 
Tranzistorli invertorlar quyidagi turkumlarga bo'linadi:
- tranzistorlarning ulanish sxemalariga qarab: umumiy emitterli va umumiy kollektorli 
invertorlar; 
- teskari aloqa turiga qarab: kuchlanish bo'yicha teskari aloqali, tok bo'yicha teskari 
aloqali, tok va kuchlanish bo'yicha teskari aloqali invertorlar; 
Tiristorli invertorlar quyidagicha turlanadi: 
- tiristorlar kommutatsiyasiga qarab: tarmoq orqali va avtonom; 
- yuklamaga nisbatan kommutatsiyalovchi sig'imning ulanishiga qarab: ketma-ket, 
ketma-ket parallel va parallel. Yarim o'tkazgichli o'zgartirgichlarning afzalliklari 
ishonchlilik, yuqori FIK, kichik hajm va ishlatish muddatining uzoqligidir. 

---