O`zbekiston Respublikasi Qurilish vazirligi Toshkent Arxitektura-Qurilish instituti

Tomlar va tomora yopmalari:
 
Atelye binolarida tomlar juda muhim ahamiyatga ega bo`lga qism 
bo`ladi.
Tomlar 2 xil bo`ladi.
1)Birlashgan tomlar.Ular 2 ga bo`linadi. a)Shamollatilgan 
tomlar.

---

b)Shamollatilmagan tomlar
2)Nishablik tomlar
a)Bir nishabli tomlar.(6m gacha bo`lgan uylar uchun)
b)Ikki nishabli tomlar.(6m dan katta bo`lgan uylar uchun)
3)Chordoqli tomlar
4)Mansardali tomlar
Bizda berilgan Atelye binosining tomi chordoqli tom hisoblanadi.
Tomlarni asosiy yuk ko`taruvchi elementlari yopmani ko`taruvchi 
elementlari 
bo`lib,yopmani 
ko`taruvchi 
plitalari,to`sinlari,arkalari,stropil osti konstruksiyalardan iborat 
bo`ladi.
Tomlar va top yopmalari quyidagi talablarga javob berishi kerak:
-Mustahkamlik
-Tashqi muhit ta`siriga chidamlilik
-Uzoq vaqt xizmat qilishi
Atelye binosining tomi asbosement materiallaridan qilingan 
to`lqinsimon yupqa tunukadan iborat.
Tom yopmasi materiali yengil,o`rnatilishi va ta`mirlanishi 
oson,deformatsiyalanish talablariga javob berishi,o`tga chidamli 
bo`lishi va o`rnatilganda nishabini kamaytirishga olib keluvchi 
bo`lishi kerak.
Keyingi 
paytlarda 
qurilishda 
yuqori 
texnik-iqtisodiy 
ko`rsatkichlarga ega bo`lgan,profillangan po`lat nastillar keng 
ko`lamda qo`llanilmoqda.Bunday nastillarning balandligi 80 
mm,eni 600 mm uzunligi esa 12 m gacha bo`ladi.Bunday 
nastillarni 
qo`llash 
natijasida 
temirbeton 
nastillarni 
qo`llashdagiga nisbatan mehnat talablik 25-40% ga kamayadi.
Eshiklar va derazalar: 
Atelye binolari derazalari turlarini va o`lchamlarini tanlash katta 
ahamiyatga ega bo`lib,bunda xona ichini yetarli yoritilganligi va 

---

shamollatish yaxshi amalga oshirilishi talab etiladi.Xonalarda 
derazalarning tartib bilan joylashuvi xona ichini to`la qonli 
quyosh nuri bilan to`yinishi,uyni zaxlashini oldini
olish 
va har xil mikroblarning
oldini
olishi 
mumkin.Deraza o`lchami nominal eniga 300 va 600 mm 
dan,bo`yiga esa 600 mm dan oshib boradi.Konstruksiyasiga ko`ra 
deraza tavaqalari ochiladigan va ochilmaydigan turlarga 
bo`linadi.
Xususan bizga topshirilgan Atelye binosining derazalari 
ochiladigan tavaqali qilib joylangan.O`lchamlari esa eni 1200 
mm bo`yi 2100 mm.Xona ichini tabiiy shamollatish uchun 
tavaqalarning bir qismi ochiladigan qilib joylangan.Tavaqalar 
oshiq-mashiqlar yordamida yuqoriga va past qismiga ilingan 
holda o`rnatilgan.Bizning derazalarimiz tasmasimon derazalar 
hisoblanadi.Xonalarda harorat-namlik darajasi odatdagi rejimga 
to`g`ri keladigan binolarda yog`och tavaqali derazalar,boshqa 
hollarda esa temirbeton,po`lat,plastmassa va boshqa turdagi 
metallardan ishlangan derazalar ishlatiladi.
Bizning Atelye binoyimizni derazalari
po`lat 
tavaqali derazalar hisoblanadi.Po`lat tavaqalarni o`zaro 
impostlarga va rigellarga boltlar yordamida qotirilgan,devor 
chiqiqlari va belbog` to`sini oralig`I qorishmasi yoki elastic 
materiallardan ishlangan oraquyma bilan to`ldirilgan.

---

Ichki 
eshiklarni 
o'rnatishda 
eshiklar 
va 
rasmlarning 
parametrlarini to'g'ri hisoblash kerak, chunki o'lchamdagi 
nomuvofiqlik bu jarayonning buzilishiga olib kelishi mumkin. 
Standart o'lchovlar har qanday turdagi xonalarda mahalliy va 
xorijiy mahsulotlardan foydalanishga imkon beradi, shu bilan 
birga ishlab chiqaruvchining me'yoriy talablarini bilish juda 
muhim, chunki o'lcham oralig'i sizning mintaqangizda qabul 
qilingan standartlardan farq qilishi mumkin.Bizga topshirilgan 
Atelye binosining eshiklari yog`ochdan qilingan.O`lchamlari 
eniga 900 mm va bo`yiga 2100 mm ga teng.Xususiy uylar uchun 
teshiklarning individual parametrlari taqdim etiladi, ular 
doirasida original dizaynlar yaratiladi.Bizning eshiklar o`rtasida 
oynasi bo`lgan silliqlangan va ishlov berilgan ignasimon 
daraxtdan qilingan. 

---

 
Foydalanilgan adabiyotar: 
1.)
M.M.Miralimov “Sanoat binolari Arxitekturasi”
2.)
I.A.Karimov “Yuksak ma`naviyat yengilmas kuch”
3.)
M.Babajonov “Bino va inshootlar arxitekturasi”
4.)QMQ 2.02-01-98 “Bino va inshootlar qurilishi”
5.)QMQ 2.03-10-95 “Tomlar va tomyopmalar”
6.)QMQ 2.01.0.3-96 “Hudud qurilishi”
7.)Sh.M.Mirziyoyev “Yangi davlat qurilish strategiyasi”
 
 

---