Ampermetrlarni sinash

Elektr toki haqida tushuncha.
Kundalik zhaiotdan elektr tokini barcha 
biladi. Elektr toki tramvay, trolleibus, elektropoezdlarni harakatga keltiradi, uy va 
kuchalarni yoritadi, telefon, telegraf, radioni ishlatiladi va hokazo. 
Elektr tokining hosil bo`lishini osongina tushuntirish mumkin. Masalan, 
elektrometrga ulangan ikkita sharsimon o`tkazgich miqdor jihatdan teng, qarama–
qarshi ishorali zaryadlari bilan zaryadlangan bo`lsin. Agar o`tkazgichlar sim bilan 
o`zaro ulansa, o`tkazgichlarga ulangan elektrometr ular orasidagi potensiallar farqi 
nolgacha tushishini ko`rsatadi. Binobarin, ortiqcha elektr zaryadlari (mettallardagi 
erkin elektronlar) sim bo`ylab manfiy ishorali zaryadlangan o`tkazgichdan musbat 
zaryadlangan o`tkazgichga qarab harakatlanib, elektr tokini hosil qiladi, natijada 
qarama–qarshi ishorali zaryadlar o`zaro kompensasiyalanadi. 
Elektr toki deb, elektr zaryadlarining tartibli harakatiga yoki 
zaryadlarning ko`chishi ilan bogliq bo`lgan elektr maydonning tarqalishiga 
aytiladi 
Elektr tokini metallarda erkin elektronlarning harakati, elektrolitlarda 
ionlarning, gazlarda esa ionlar bilan elektronlarning harakati hosil qiladi. Biroq 
qarma–qarshi ishorali zaryadga ega bo`lgan juda ko`p elektron va atom 
yadrolaridan tashkil topgan jismlar tartibli harakatlanganda hech vaqt elektr toki 
hosil 
bo`lmaydi. 
Bunga sabab 
musbat 
va 
manfiy 
zaryadlar 
o`zaro 
kompensasiyalanishi natijasida har qanday yuza orqali o`tayotgan to`liq zaryad 
nolga teng bo`ladi. Shuning uchun ham, elektr tokini umumiy ko`rinishda 
quyidagicha tariflash mumkin. 
Elektr toki deb, kompensasiyalashmagan ortiqcha musbat yoki manfii 
zaryadlarning tartibli harakatiga aytiladi. O`tkazgichlar ichidagi elektr maydoni 

---

 
 
 
 
 
NDKI EMF 5310900 0328-18 
 
 
Bet
 
 
 
 
 
 
O’z Bet 
Hujjat № 
Imzo 
Sana 
 
sababli hosil bo`lgan elektr tokiga o`tkazuvchanlik toki deb ataladi. Lekin elektr 
tokini bundai tor manoda tushunish kerak emas. Masalan, zaryadlangan jismlar 
(yomgir tomchisi, suniy yo`ldosh va shu kabilar) ning fazodagi tartibli harakatidan 
ham elektr toki hosil bo`ladi. Bunday tok boshqa turdagi toklardan farqli ravishda 
konveksion tok deb ataladi. 
Tokning yo`nalishi uchun shartli ravishda musbat zaryadlarning harakat 
yo`nalishi qabul qilingandir.Tokning bunday yo`nalishiga tehnik yo`nalish 
deyiladi. Shuning uchun ham, manfii zaryadlar yoki elektronlar hosil qilgan 
tokning 
yo`nalishiga 
harakat 
yo`nalishiga 
qarama–qarshi 
deb 
hisoblanadi.O`tkazuvchanlik tokini hosil qilgan erkin elektronlarning harakatini 
bevosita kuzatib bo`lmaydi. Lekin o`tkazgichdagi tokning mavjudligini uning tasiri 
yoki u hosil qilgan hodisalariga qarab quyidagicha aniqlash mumkin: 
1.Tok o`tayotganda o`tkazgich qiziydi (isitkich asboblar, chuglanma 
lampalar, saqlagichlar). 
2.Tokning magnit tasiri (tokli o`tkazgich atrofida magnit strelkaning ogishi 
elektromagnitlar, telegraf–telefon). 
3.Elektr toki o`tganda himiyaviy tarkib o`zgarishi (kislota, ishqor va tuzlar 
eritmasi – elektrolitlarda moddalarrning ajralishi).