Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазрлиги тошкент давлат аграр университети

Traktor osish mexanizmining plug ishiga ta’siri 

Shudgorlash  agregati  ishlayotganida,  uning  ravon  harakatlanishi  ta’minlansa 

tayinlangan  shudgorlash  chuqurligi  va  qamrov  kengligining  o‘z-o‘zidan  o‘zgarib 

ketmasligi yuqorida bayon etilgan edi. Bunda plug qarshilik kuchlarining yig‘indisi P'

zx 

va   

𝑃

′

xy

  tegishli oniy aylanish markazlari 

𝜋

1

 va 

𝜋

2

 lardan o‘tishlari ta’minlanadi (16 va 18 - 

rasmlar). Bo‘ylama - tik tekislikda oniy aylanish markazi 3 - 4 markaziy va 1 - 2 bo‘ylama 

tortqilar  yo‘nalish  chiziqlarining  o‘zaro  kesishgan  nuqtasida  joylashadi.  Gorizantal 

tekislikda esa, oniy aylanish markazi - 

𝜋

2

, 

1

 ' - 

2

 ' va 

1

 " - 

2

 " bo‘ylama tortqilar yo‘nalish 

chiziqlarining kesishgan 

nuqtasida  joylashadi.   

𝜋

1 

va   

𝜋

2

  oniy  aylanish  markazlarining  joylashish  o‘rni  mavhum 

bo‘lib, ular tortqilarnin o‘lchamlari va o‘rnatilish joylariga bog‘liq. Ular bo‘ylakma-tik va 

gorizantal tekisliklaridagi bir-birlarining tasvirlari emas. 

𝜋

1 

va  

𝜋

2

 oniy aylanish markazlarning o‘rni plug ishi sifatiga katta ta’sir ko‘rsatadi. 

Har xil turdagi tuproqlar va ularning xususiyatlari o‘zgaruvchan bo‘lganligi, pluglar turli 

ishchi qismlar bilan jihozlangan bo‘lishi va boshqa sabablarga ko‘ra 

𝑃̅

𝑧𝑥

′

va 

𝑃̅

𝑥𝑦

′

kuchlarining 

miqdori va yo‘nalishi o‘zgaruvchan bo‘lishi mumkin. Shu sababli, agregatda harqanday 

sharoitda plugning ravon harakatlanishini ta’minlash maqsadida, oniy aylanish markazlari 

𝜋

1 

va   

𝜋

2

  larning  jolashish  o‘rnini  o‘zgartirish  (sozlash  yo‘li  bilan)  imkoniyatlari  (2  -  3, 

yoki  2'  – 

2

′′

 ,  bo‘g‘inlarining  uzunliklarini  o‘zgartirish)  ko‘zda  tutiladi.  Bo‘ylama-tik 

tekislikda  oniy  aylanish  markazi  o‘rnini  shunda  ta’minlash  kerakki,  ish  holatiga 

tushirilayotgan  plugning  2-3  m  masofa  bosib  o‘tishi  davomida  tayinlangan  chuqurlikda 

ishlov berishi ta’minlashi kerak. 

Gorizontal tekislikda, oniy aylanish markazi  

𝜋

2   

2' – 

2

′′

 bo‘g‘iniga yaqin 

bo‘lgani ma’qul, bunda plugning ravon harakatlanishi tez tiklanadi. Shu sababli, traktor 

osish mexanizmi 

1

' - 

2

 ' va 2' – 

2

′′

 tortqilari bir nuqtada biriktirilgani, ya’ni plug traktorning 

ikki nuqtali sxemada ulangan osish mexanizmiga o‘rnatilishi maqsadga muvofiq.