3
Kirish
Mavzuning dolzarbligi :
O‘zbekiston Respublikasining mustaqilligi yillarida xalqimizning
manaviy merosining asosi bo‘lgan o‘tmish tarix e‘tibor kuchayib, uning har
tomonlama, chuqur va haqqoniy yoritilishiga e‘tibor kuchaydi. Yurtboshimiz
ta‘kidlagandek, tarix ―…millatning haqiqiy tarbiyasiga aylanib bormoqda,
buyuk ajdodlarimizning ishlari va jasoratlari tarixiy xotiramizni jonlantirib
yangi fuqorolik ongini shakillantirmoqda ‖.
1
XI asrning so‘nggi choragi va XII asrning birinchi yarmida Xorazmshohlar
sulolasi Markaziy Osiyo tarixiy jarayonlariga katta ta‘sir ko‘rsatgan siyosiy kuchga
aylanib, o‘zining yirik davlatini shakllantira oldi. Bu davrda Markaziy Osiyoda katta
kuchga ega bo‘lgan Qoraxoniylar davlati Saljuqiylar davlati bilan ziddiyatlari
natijasida kuchsizlana boshlagan edi. Shuningdek, qoraxitoylarning Markaziy
Osiyoga kirib kelishi natijasida qoraxoniylar va saljuqiylarning tarix sahnasidan
ketishlari Xorazmning mustaqil davlatga aylanish uchun zamin yaratilgan. Bu davrda
Xorazmda hukronlik qilayotgan Anushteginlar Horazmshohlar davlatiga asos
soldilar. Anushteginlar davrida (1097-1231 y.y) Markaziy Osiyoda iqtisodiy-ciyosiy
va madaniy yuksalish davri bo‘ldi. O‘ziga xos davlat boshqaruv tizimi, ma‘muriy-
hududiy tuzilmaga ega mazkur saltanat, bu borada, o‘zidan oldingi barcha musulmon
davlatlarining tajribasiga suyandi. IX asrda boshlangan Renessans, ya‘ni Uyg‘onish
davrida Xorazmshohlar sulolasi o‘zining yuksalishiga erishdi. Xorazmshohlar davlati
tarkibiga kirgan Samarqand, Buxoro, Mazondaron, G‘azna, Xuroson, Seyiston,
Gurjuston, Kashmir kabi boshqa ko‘pgina shaxarlarda iqtisodiy yuksalish kuzatilgan.
Xorazmshohlar
davlati
hozirgi
O‘zbekiston, Qozog‘iston, Qirg‘iziston,
Tojikiston, Turkmaniston, Xitoyning ozgina qismi, Hindiston, Pokiston, Afg‘oniston,
Eron, Iroq, Turkiya, Gruziya, Armaniston, Ozarbayjon, Dog‘iston respublikalari
hududlarini birlashtirgan ulkan imperiya bo‘lgan. Unga 450 yaqin shaxar va
viloyatlar kirgan. XIII asr boshida Gurganj yirik siyosiy boshqarish, madaniy,
hunarmandchilik va savdo markazi bo‘lgan.
1
Каримов И.А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ. –Т., 1998, 16-бет.
4
Bu imperiya Sulton Muxammad Xorazmshoh va uning onasi Turkon xotin
o‘rtasidagi ziddiyatlar natijasida inqrozga uchradi. Bu esa, Chingizxon
boshchiligidagi mo‘g‘ullarning bu xududni bosib olishiga imkon yaratdi.
Xorazmshohlar davlati o‘zining bir asrdan ko‘proq hukmronlik davrida Markaziy
Osiyo xalqlari tarixida o‘chmas iz qoldirdi. Birgina mo‘g‘ullarga qarshi kurashgan
Jaloliddin Manguberdining jasorati hanuzgacha avlodlar uchun o‘rnak bo‘lib
kelmoqda. Xorazmshohlar davlatining Markaziy Osiyoda tutgan o‘rnini yoritib
berish, taxlil etish bugungi kunning dolzarb mavzularidan biriga aylangan.
Do'stlaringiz bilan baham: