Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

12.3-жадвал
Йирик тўлдиргичга қўйилган техни к талаблар
Ғалвир катаклари 
ўлчами, мм
Д (м ай да)
0 ,5 Д (энг йирик) +  
Д (йирик)
Д (йирик)
1,25Д (энг 
йирик)
Ғалвирларда қолган 
жами қолдиқ, фоиз
9 5 - 1 0 0
4 0 - 7 0
0 - 5
0
Шағалнинг бўшликдилиги 45 %дан ошмаслиги керак. Йирик 
тўлдиргичдаги чанг ва лой заррачалари микдори давлат стандарт­
ларига кўра цементли бетон конструкциялари учун 1 %дан орт­
маслиги керак. Тўлдиргичларнинг хилларига кўра (қандай тоғ жин-
2
12.3-расм. Ш ағалнинг майда-йириклигини 
ифодаловчи фафик.
319

---

сиданлиги, чақиқ тош ёки шағал) ушбу кўрсаткич 0,5 %га ортиши 
ёки камайиши мумкин. Майда ва йирик тўлдиргичларнинг радиа­
ция билан зарарланганлиги ва инсон организмига таъсири уларда­
ги радионуклеидлар микдорига боғлиқ.
Сув. Бетон қоришмасини тайёрлашда сув ишлатилади. Сувнинг 
водород кўрсаткичи (pH) 4 дан кичик бўлмаслиги, сувдаги суль­
фат ионлар ( S 0 4) микдори 2700 мг/л. дан ортмаслиги ҳамда зарар­
ли аралашмалар (ёғлар, шакар, кислоталар ва ҳ.к.) бўлмаслиги 
керак. Таркибида 2 %гача тузлар бўлган денгиз сувини йирик арма- 
турасиз бетон иншоотларини қуришда ишлатиш мумкин.
Махсус қўшилмалар. Бетон буюмларини тез қотириш учун (ай- 
ниқса, совуқ муҳитда) қоришмага махсус қўшилмалар қўшилади. 
Кальций хлорид (CaCI) ёки хлорид кислотаси (HCI) шулар жум- 
ласидандир. Қотиш жараёнини тезлатувчи қўшилмалар бетон 
қоришмасининг пластиклигини оширади, кальций хлорид микдо­
ри арматурали бетон учун 2 % (цементнинг оғирлигига нисбатан), 
арматурасиз бўлса 3 %дан ортмаслиги керак. Хлорид кислотаси эса 
бетонда 2 %дан ортмаслиги зарур.