Science and education in the modern world

Бағалау 
критерийлері
Дағды 

---

SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: 
CHALLENGES OF THE XXI CENTURY" 
NUR-SULTAN, KAZAKHSTAN, SEPTEMBER 2021 
21 
Оқу мақсаттары
Диагностика * 
(қалыптастырушы бағалау) 
Коррекция
** 
(тереңдетілген тапсырма) 
О
М
1 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Бағалау 
критерийлері: 
«Демография, 
туу 
коэффициенті, 
өлу 
коэффиценті, 
депопуляция, 
репатрианттар, 
гастарбайтерле
р» 
терминдердің 
анықтамасын 
біледі; 
Демографиялы
қ 
есептерді 
шығара алады; 
Дүниежүзі 
елдерін ұдайы 
өсу 
типтері 
бойынша 
жіктей алады;
Берілген 
картадан 
туу 
көрсеткіші, өлу 
көрсеткіші 
жоғары елдерді 
анықтай алады; 
Халықтарды 
туу және өлу 
көрсеткіштері 
бойынша 
жіктеп, талдай 
алады; 
Халықтың 
жастық-
жыныстық 
пирамидасын 
талдай алады; 
Д
1
1)
 
*Білу 
және 
түсіну: 
А 
қосымшасын 
қолдана 
отырып, 
терминдердің анықтамасын беріңіз:

«Демография, туу коэффициенті, 
өлу 
коэффиценті, 
депопуляция, 
репатрианттар,гастарбайтерлер» 
2)
**Қолдану:
Демографиялық 
есептерді шығарыңыз. 
Есептеу формуласы: 
К (жалпы туу) = N ∙ 1000/S 
К (жалпы өлу) = M ∙ 1000/S 
К(табиғи өсім) = N – M 
Формуладағы: N – туылғандар саны, 
М – қайтыс болған- 
дар саны, S – халық саны. 
1.
Табиғи 
өсімді 
промиллемен 
анықта. Елде бір жыл ішінде 18500 
адам туылып, 13200 адам қайтыс 
болды. Халық саны 1 596 000.
2.
Елдегі 
өлім 
коэффициентін 
анықта. Бір жыл ішінде 760 бала 
туылды, табиғи өсім 4,2‰, ал халық 
саны 52 730 адам болды. 
3)
***Талдау:
8 сынып оқулығында 
§4.5 те берілген дүниежүзі елдерінің 
туу және өлім-жітім көрсеткіштері 
картасы берілген.
 
Туу көрсеткіші жоғары 10 елді 
анықтаңыз 
Өлу көрсеткіші жоғары 10 елді 
анықтаңыз 
Неліктен Африка материгінде 
орналасқан мемлекеттердің басым 
бөлігінде өлім көрсеткіші көп? Өз 
ойыңызды дәлелдеңіз. 
4)
***Анализ.
8 сынып география 
оқулығындағы 107 беттегі 1-2 кестедегі 
туу деңгейлерін бағалау шкалаларымен 
және 3-кестеде берілген мемлекеттердің 
туу коэффиценттерімен танысыңыз. 
1-кесте. Туу деңгейін бағалау шкаласы
Туудың 
жалпы 
коэффициенті 
(‰) 
Туу 
деңгейінің 
сипаттамасы 
16-ға дейін 
Төмен 
16,0–24,9 
Орташа 
25,0–29,9 
Жоғары 
Тапсырма:
1-ші кестеде берілген елдердің туу 
коэффиценттерін 
шкала 
бойынша 
жіктеңіз. Дәптерге кесте сызып, төмен, 
орташа және жоғары деңгейлерге 
жіктеңіз. 
3-ші 
кестедегі елдерді шартты 
белгілер 
арқылы 
кескін 
картаға 
түсіріңіз. 
5)
***Анализ.
Берілген 
жастық-
жыныстық 
пирамиданы 
оқып, 
төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз: 
(сұрақтардың жауаптарын осы жастық-
жыныстық 
пирамидандан 
есептейсіздер) 
Қай елде балалар саны көп? Қанша? 
Балалар санын ұл және қыздар деп 
бөлсе, қанша бала? 
Қай елде қарттар саны көп және 
қанша? 
Елдердің орташа өмір сүру жасын 
анықтаңыз 
Жұмыс күші қай елде көп, және ерлер 
мен әйелдер мен? 
Бұл 
екі 
мемлекеттің 
осындай 
диаграмма 
қалыптасуына 
қандай 
факторлар әсер етеді? 
Оқулықтар мен сілтемелер қосымша беріледі. 

---

SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: 
CHALLENGES OF THE XXI CENTURY" 
NUR-SULTAN, KAZAKHSTAN, SEPTEMBER 2021 
22 
Жұмыс нәтижесі:
тәжірибе барысында көптеген оқушылардан жақсы кері байланыс 
берілді. Концептуалды картаға тәжірибе жүргізуді 2018-2019 оқу жылының 3-ші тоқсанда 
бастадық, нәтижесінде осы тоқсанның қорытынды бақылау жұмысы бағалары алдыңғы екі 
тоқсаннан жоғары шықты.
Дегенмен, 3-ші, 4-ші тоқсанда жүргізілген тәжірибе барысында концептуалды картаны 
қолданудағы оқушылардың кері байланыстары бойынша анықталған артықшылықтары мен 
кемшіліктері болды. 
Артықшылықтары: т
ақырыпты еске түсіру және бір-бірімен байланыстыру; Оқу 
мақсаты бойынша негізгі терминдерді, сөз тіркестерін жаттау; Көбірек шығармашылық 
тапсырмалар; Тапсырмалар көбісі сызба, карта, нақты сұрақтардан тұрғандықтан көп мәтін 
оқуды қажет етпейді. 
Туындаған қиындықтар: о
қушыларға концептуалды картаны қолдану әлі де болса 
түсініксіз, кейбір оқушылар арасында тапсырма жауаптарын көшіру мәселелері байқалды, 
тапсырма саны көп және оны орындауға көп уақыттың жұмсалуы; 
Шешу жолдары: К
онцептуалды картаның артықшылықтарын көрсету, онымен 
жұмыс істеу принциптерін тағы да түсіндіру; География сабағында концептуалды картаны 
бөліктерге бөліп жасау; Жақсы мысалдар келтіру; Тапсырма арасында интеллект картасын 
қосып отыру; Әр аптаға тапсырма санын нақты бекіту; Бағалау жүйесі арқылы мотивация 
беру.
Қорытынды:
Зерттеу жұмысындағы басты мақсат – оқушыларды берілген ақпараттарды 
жүйелеп, саралап, зерттеуге, өз бетінше білім алуға бейімдеу,
тәжірибелік тапсырмаларды және жоба жұмыстарын сапалы орындауға үйрету. 
Оқушыларды өздігінен білім алуға жүйелі, қызықты тапсырмалар арқылы бағыттауға 
болатынын ұйғардым. Оқушының әр түрлі дереккөздерден алынған ақпаратпен өздігінен 
жұмыс жасауға, қажетті ақпаратты іздеуге, талдауға және іріктеуге, қайта өңдеуге, сақтауға 
даярлығын дамытамын. Бұл зерттеу жұмысы келесі оқу жылында әлі де өз жалғасын 
табады.