|
Soraw-juwap (aıgalnyez) hám sırtqı kórik (somatoskopiya
) Sol
ǵ
ollanolvchilarda
sharshau alomatlarıni guzetiu vrach hám trenter ushın sportshı organizmiı ja
ǵ
dayın, onıń fizikalık
shınıgıu orınlawda
ǵ
ı zorıgıu, tolıgıu, darejesin anıqlaw hám pikir shı
ǵ
arıwga járdem beredi.
Sol
ǵ
olllanolvshidan mash
ǵ
ollot aldınan hám mash
ǵ
ollot waqıtında ózin seziniu,
Sol
ǵ
olllanishga bol
ǵ
an hohishi, bazı shınıgıularni orınlawda
ǵ
ı qıyınlı
ǵ
ıni soraw kerek.
Shagımlardın joqlı
ǵ
ı, ózin jaqsı syezishi organizmniń yolklámelar
ǵ
a jaqsı maslasıudan doim dalolat
bermaydi. Sebebi bazı bir kesselliklerde, máselen, Júrektıń óte zorı
ǵ
ıwın tek arnawlı usıllar
járdemida anıqlanadı. Eger Sol
ǵ
olllanolvshida shınıgıu orınlaw uaktında hám mash
ǵ
ollotdan keyin
bazı shagımları bolsa bul yolklámelarnıń Sol
ǵ
olllanolvchi tayarlıgına mas emesligi, salamatlıgı
jamanlasqannan belgi beredi.
Sırtqı kórik tiykarında sharshaunıń darejesin anıqlaw múmkin (tyeri reni, darejesi, dem
alıwı, háreket tolr
ǵ
olnligi, dıqqatı).
Juz terisinin ózgermesligi yamasa biraz qızarıwı, azgana tyerlashi, dem alıwnıń tezleniwi,
háreket koordinatsiyada
ǵ
ı ózgarjolmıslardıng joqlıgı, yolgolrish hám yolgolrishda tyetikligi,
Sol
ǵ
olllanolvchinıń olnsha úlken bolma
ǵ
an tolıgıu darejesida ekenligi golvohlik beredi.
Ortasha tolıgıu darejesi júznıń qızarıwı, óte tyerlash, tereń hám tez dem alıwı, háreket
koordinatsiyasinıń ózgerisi (shınıgıu orınlawda hám yolrishda qadamnıń ózgerisi, yon tárepga
tyebranishi), dıqqatınıń páseyiwi menen belgilenedi.
Júdá tolıgıu darejesinde bolsa júznıń birdaniga qızarıwı, tyerlaganda maykada tozinıń payda
bolıwı, dem alıwınıń tezleniwi, bazıda tartipsiz rawishte dem alıwı, hansirab qalıwı, háreket
koordinatsiyasinıń kopgina buzılıwı (yonga chayqalib bázan yiqılıwi, tyexnikasinıń buzılıwı)
dıkkatın joqlı
ǵ
ı menen xarakterlenedi.
Terlew darejesine baha beriwda yolklamanıń siyisdati, koln temperatursı, shamolnıń bar
yamasa joqligi hám ishimlik ist’yemol qilganlı
ǵ
ın alıw kerek. Kolchli tayarlaw payda bol
ǵ
anda
Sol
ǵ
olllanolvshida bunıń sebebin anıqlaw kerek.
Dene awırlı
ǵ
ı hám onda
ǵ
ı ózgarjolmıslardı anıqlaw – ápiwayı, Birak fizikalık yolklama
tásirini baxalauda zarur usıllardan biri. Hámznni ólchash maqsetke molvofiqdir. Yolklamadan keyin
sportchinıń hámzni ortasha 300-500 gr, endi Sol
ǵ
olllanishni baslaganlarda 700-1000 gr. paseyiui
kerek. Úlken tezlikda
ǵ
ı hám uzaq múddetli yolklamadan (uzaq masofaga yolgolrish, chan
ǵ
i hám
vyelosipyed poygasidan) keyin 2 -6 kg hámzn paseyiui kerek. Jıllık trenirovka tsiklinıń tayarlıq
dáwirinde basqa dáwirlerge qara
ǵ
anda hámznnıń paseyiui aktivlesedi. Joqarı sport formasına
eriskende sportshınıń hámzni normallasadı.
Fizikalık shınıgıuga bol
ǵ
an organizmnıń reaktsiyasıni baxalauda, Júrek-qan tamır sistemesı
háreketini anıqlaw úlken axmiyetke iye. Mash
ǵ
ollot oldidan, razminkadan keyin, mash
ǵ
ollotnıń
4
tiykar
ǵ
ı bólimida, bazı mash
ǵ
ollotlarni bajargandan keyin, dam olgandan keyin yamasa yolklama
siyisdatinıń paseyiui dáwirida puls hám qan basımı ólchanadi.
Yolklama siyisdati hám xarakteriga kóra, pulsnıń ózgerisi hám tez tikleniwi organizm
funktsional ja
ǵ
dayı darejesını anıqlaw imqanıni beredi. Maselan, eger 400 metrge 70 syekolnd
dawamında yolgolrishda sportshı pulsi 160 olrsa hám 2 min. dan keyin 120
ǵ
asha tiklense, Sol
menen birge, náwbetdegi xolddi Solnday yolklamadan keyin 150 olrsa hám 3 min. dan keyin
tiklense, bul hal YOLQT sistemesın funktsional ja
ǵ
dayınıń jamanlasıwın kórsetedi.
Organizmniń funktsional ja
ǵ
dayınıń zarur kórsetkishi-bul puls tikleniwinıń tezligi. Jaqsı
maslasqan sportshılardıń pulsi tınısh ja
ǵ
dayda minutına 60-80, fizikalık yolklamadan keyin
2minutdan keyin 180 olrishdan 120 olrishgacha tómenleydi.
Artyerial qan basımnıń ózgerisları organizmni fizikalık shınıgıuga shıdamlılı
ǵ
ın anıqlawga
imkaniyat beredi. AQB nıń ózgerislarin baxalauda maksimal, minimal hám puls basımlarıni
salıwtirilishi úlken axmiyetke iye.
Organizmni jaqsı maslasıwında maksimal hám minimal AQB larnıń ózgerisları
proportsional buliwi kerek, puls tez bolsa, maksimal qan basım ham balent boladı. Organizmnıń
shınıgıu qobiliyati yemonlashganida maksimal qan basımn ózgerisi kemeyedi, pulsti tezleniwi bolsa
saklanadı. Funktsional ja
ǵ
day jamanlasıwınıń en akırgı chiyerasi -bul gipotonık reaktsiya. Bunday
reaktsiya óte shıdamılıqtı asırıw ushın ótkerilgen shınıgıulardan soń óte sharshau ja
ǵ
dayıda bolıwı
múmkin.
Tezkor kolch sıpatlı shınıgıularda maksimal qan basımnıń hadden osiwi roy beriwi múmkin:
gipyertonık reaktsiya (220-240 mm. sim. olst.). Fizikalık shınıgıw
ǵ
a bol
ǵ
an minimal qan basımnıń
normal juwap reaktsiyası onıń paseyiui menen ıgalayon boladı. Birak bazıda minimal qan basım
ózgermeydi yamasa asadı. Bunday jagday organizmnıń shınıgıw
ǵ
a maslanıw qobiliyati paseyiuiniń
byelgisidir.
Kliniko – bioximik metodları házirgi zamonda TPN da ken qollanıladı. Qanda
ǵ
ı solt
kislotasınıń mu
ǵ
darı trenirovkalarnıń yolnalishini anıqlawga járdem beredi. Sonıń ushın solt
kislotasın anıqlaw shınıgıularni olyolshtirishda zarur rol óynaydi.
Tekshirishlar ótkergande trenirovkadan 3 minutdan són barmaqdan qan alinadı.
Trenirovkadan keyin solt kislotasınıń mu
ǵ
darı 4 mol/l. dan kam bolsa, yolklámelar jeterli emes.
Shıdamlık sıpatın rawajlantırıwshı trenirovkalarda solt kislotasınıń mu
ǵ
darı 5-6 mol/l. da buliwi
kerek, anaerob almashinolvni tyejashga yolllan
ǵ
an trenirovkalarda bolsa 8-11 mol.l.
Qanda
ǵ
ı mochyevina mu
ǵ
darı organizmnıń yolklámelar
ǵ
a maslasıuın anıqlawga járdem
beredi. Qan mochevinasi oksil zatların maydalanıw maxsollotidir. Sportshılarda azan
ǵ
ı
mochyevinanıń mu
ǵ
darı 3, 5 – 7 mol.l., 7 mol.l. dan ashsa – bul almashinolv protsesslerinde
molvozanat joqlı
ǵ
ınıń dalolati, 8 mol.l. dan ótse-hádden úlken yolklamanıń aqıbeti.
Tezlik hám tezkar sıpatların rawajlandırıwshı shınıgıularnıń effyektivlı
ǵ
ıni anıqlawda qanda
anorganıq fosfat mu
ǵ
darı anıqlanadı.
Kliniko -bioximik tekseriwlerde 11 oksikortikostyer tiyisliler, glyokóza hám basqalar
anıqlanadı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
