Tayyorgarligini shakllantirish vositalari

Kuzatuvchilik qobiliyati
– o‘quvchi-talabaning, tarbiyalanuvchining ichki 
dunyosiga kira olish qobiliyati, o‘quvchi-talaba shaxsni va uning vaqtinchali ruhiy 
holatlarini juda yaxshi tushuna bilish bilan bog`liq bo‘lgan pedagogik 
kuzatuvchanlikdir. Bunday o‘qituvchi o‘quvchi-talabaning ruhiyatidagi ko‘z 
ilgamas o‘zgarishlarini ham tez farqlab oladi. O‘quvchi-talabalar bunday 
o‘qituvchilar haqida: Qaramayotganga o‘xshaydiyu, hamma narsani ko‘rib turadi. 
O‘quvchi-talabaning xafa bo‘lganini yoki dars tayyorlamayotganligini ko‘zidan 
biladi, deydilar. 
Nutq qobiliyati – 
nutq yordamida, shuningdek imo ishora vositasida o‘z fikr 
va tuyg`ularini aniq va ravshan ifodalash qobiliyati. Bu o‘qituvchilik kasbi uchun 
juda muhimdir. 
O‘qituvchining nutqi darsda hamisha o‘quvchi-talabalarga qaratilgan bo‘ladi. 
O‘qituvchi yangi saboqni tushuntirayotgan, o‘quvchi-talabaning javobini tahlil 
qilayotgan yoki tanqid qilayotgan bo‘lsa ham uning nutqi hamisha o‘zining ichki 
kuchi, ishonchi, o‘zi gapirayotgan narsaga qiziqqanligi bilan ajralib turadi. Fikrning 
ifodasi o‘quvchi-talabalar uchun aniq, sodda tushunarli bo‘ladi. O‘qituvchi uzundan 
uzoq jumlalar, murakkab so‘z birikmalari, qiyin termin, iboralarni qo‘llashdan 
qochadi. O‘rinli yumor, hazil, engilgina istehzo bilan yaxshi munosabatda bo‘ladi. 
O‘quvchi-talabani nutqi aniq jonli, obrazli, talaffuzi jihatdan erkin, ifodali, 
his-hayajonli, unda stilistik, grammatik, fonetik nuqsonlar uchramasligi lozim. 
Ayrimlar tez, ayrimlar sekin gapirishga moyil bo‘ladilar. O‘quvchi-talabalarning 

---

o‘zlashtirishlari uchun o‘rtacha, jonli nutq yaxshi natija beradi. 
Tashkilotchilik qobiliyati –
birinchidan, o‘quvchi-talabalar jamoasini 
uyushtirish, jipslashtirish, muhim vazifalarni hal etishga ruhlantirishni, ikkinchidan, 
o‘z ishini to‘g`ri uyushtirishini nazarda tutadi. 
O‘z ishini tashkil etish deganda, ishni to‘g`ri rejalashtira olish va uni nazorat 
qila bilish nazarda tutiladi. Tajribali o‘qituvchilarda vaqtni o‘ziga xos, his etishini 
vaqtga qarab to‘g`ri taqsimlay olish, belgilangan muddatga ulgurish xususiyati hosil 
bo‘ladi.