Zamonaviy qurilish materiallari va konstruksiyalari

 

---

84 
9. ZAMONAVIY TOMBOP MATERIALLAR 
9.1 Asosiy tushuncha. Tom yopmalari va ularga qo‘yiladigan asosiy 
talablar 
Binoning tepa qismini yopib turuvchi konstruktiv elementlar tom 
yopmasi deb ataladi. 
Tom yopmasi chordoqli, chordoqsiz, katta proletli tekis va fazoviy 
(katta oraliqqa ega bo‘lgan) turlarga bo‘linadi. 
Tomlar binolarni atmosfera yog‘ingarchiliklaridan saqlashdan 
tashqari qishda xona ichida temperaturani bir me’yorda saqlab turish, 
yozda esa uni quyosh ta’sirida qizib ketishdan saqlash vazifasini ham 
bajaradi. Tomlar yopib turuvchi (o‘rovchi) qismdan va ulardan 
tushadigan 
yuklarni 
(doimiy 
va 
muvaqqat) 
ko‘tarib 
turuvchi 
konstruksiyalardan iborat bo‘ladi. 
Tomlar quyidagi asosiy talablarga javob berishi kerak. Ular o‘ziga 
tushadigan doimiy (xususiy og‘irligi) va muvaqqat yuklarni (qor, shamol 
va ishlatilish davrida tushadigan boshqa yuklar) ko‘tarib tura oladigan 
bo‘lishi lozim. Tomni yopib turuvchi qismi o‘zidan suv o‘tkazmaydigan, 
namlik, havodagi agressiv kimyoviy moddalar ta’siriga, quyosh 
radiatsiyasi, sovuqqa, quyosh qizdirishiga chidamli, qurib qolmaydigan 
va erib ketmaydigan bo‘lishi kerak. 
Tomlarga qo‘yiladigan asosiy talablardan yana biri ularni 
o‘rnatishda va ishlatish jarayonida kam mablag‘ sarflanadigan bo‘lishidir. 
SHu bilan birga tomlarni qurishda mehnat sarfini kamaytirish, mehnat 
unumdorligini oshirish va qurilish-montaj ishlari sifatini yaxshilashga 
olib keluvchi industrial usullarni qo‘llashga imkon berishi kerak. 
Qor va yomg‘ir suvlarining oqib ketishini ta’minlash uchun tomlar 
nishobli qilib o‘rnatiladi. Tom nishobi, yopma materialiga hamda bino 
qurilayotgan rayonning iqlim sharoitlariga bog‘liq bo‘ladi. Qor qalin 
yog‘adigan rayonlarda nishob kattaligi, va tom yopma materiali qor 
qatlami qalinligi va uni tushirib yuborish usuliga, yomg‘ir yog‘ishi kuchli 
bo‘lgan rayonlarda tomdan suvning tez oqib ketishini ta’minlashga, 
janubiy rayonlarda esa tom yopma materiali quyosh radiatsiyasi ta’siriga 
qarab tanlanadi.