Zamonaviy qurilish materiallari va konstruksiyalari

Gaz hosil qilish usuli. 
Yuqori g‘ovak materiallarni olish uchun 
ko‘pchitish hosil qilish usuli maxsus tayyorlangan ko‘pchitish bilan 
bog‘lovchi modda yoki keramik shliker eritmasini aralashtirishga 
asoslangan, buning natijasida uning qotishi bilan mustaxkamlangan 
massaning g‘ovak tuzilmasi hosil bo‘ladi. 
Ko‘pik deb dispersli ikki fazali tizimga aytiladi, fazalarning 
birinchisi ko‘pincha suvdan tashkil topgan suyuq faza bo‘lsa, ikkinchisi 
o‘zaro yupqa suyuqlik plyonkalari bilan ajratilgan havo sharchalari 
ko‘rinishidagi gazsimon fazadir. Ammo har qanday ikki fazali suyuqlik-
gaz va dispers tizimi ham ko‘pchitish hisoblanmaydi. P.A.Rebinderning 

---

58 
nazariyasi bo‘yicha, ko‘pik shakli ma’lum bikrlikka (elastiklikka)ga ega 
bo‘lgan strukturalangan tizim hisoblanadi. Ko‘pchitish g‘ovaklari 
sferasimon shaklga ega emas, ular kapilyar kuchlar ta’sirida ko‘p yoki 
kam miqdorda deformatsiyalangan va ko‘p qirrali shaklga ega. Ko‘pik 
olish uchun ko‘pik hosil qiluvchi deb nomlanuvchi alohida sirt-faol 
moddalar qo‘llaniladi, u suyuqlikka, masalan suvga ko‘pikka aylanish 
qobiliyatini beradi. 
Yuqori miqdordagi suv bilan qorishtirish usuli. 
Issiqlik 
izolyatsiya materiallarida g‘ovaklar hosil qilish usullaridan biri – bu 
qoliplovchi massaga katta miqdorda suv bilan qorishtirish va quritish 
jarayonida uni yo‘qotishdir. Materiallardagi namlikni bug‘lash bilan bir 
vaqtda, g‘ovakning kamayishiga olib keluvchi, material cho‘kishi yuzaga 
keladi. SHuning uchun g‘ovak hosil qilishda suv miqdorini oshirishda 
materialni quritish vaqtida uning cho‘kish holatlarini kamaytirishga 
qarshi choralar qo‘llash kerak. Namlikni qoliplovchi massa materiali 
bilan bog‘liqligi mexanik aloqadir, u o‘zida material bilan uzviy aloqa 
ko‘rinishini aks ettiradi.Bunday shakldagi aloqa namlikni materialda 
noaniq miqdorda mikro- va makro- kapillyar kuchlar hamda 
materiallarning yuza qismini namlash hisobiga ushlab turadi. Mexanik 
bog‘langan namlik materialni quritishda bug‘lanish natijasida yoqotilishi 
mumkin. 
Yuqori g‘ovak hosil qilish uchun katta miqdordagi suvni qo‘llash 
g‘ovak beton ishlab chiqarishda ham qo‘llaniladi. Ularga mikroporitlar 
mansubdir. Mikroporit tayyorlash uchun asosiy xom ashyo turi bu tuproq, 
kvars qumi va ohakdir. 
Mikroporitning hajmiy og‘irligini quruq shixtaga qo‘shiluvchi suv 
miqdori bilan nazorat qilish mumkin: mahsulotning hajmiy og‘irligi 
qanchalik kichik bo‘lishi lozim bo‘lsa, quruq shixtaga shuncha ko‘p suv 
quyish kerak. Masalan, 500 kg/m
3
hajmiy og‘irlikka ega mahsulot olish 
uchun shlamdagi suv miqdori quruq shaxta og‘irligiga nisbatan 200%ga 
yaqin, 300 kg/m
3
hajmiy og‘irlikka ega mahsulotlar uchun esa 400%ga 
yaqinni tashkil qilishi mumkin. 
G‘ovak beton olishning bunday usuli gaz va ko‘pik hosil qilish 
usullarga nisbatan kam samarali. Uning kamchiligi g‘ovak hosil bo‘lishi 
jarayonida namlik bug‘lanishiga issiqlikning katta sarfidir. Bunday usulni 
faqat arzon yoqilg‘ida qo‘llash mumkin. Namlikning bug‘lanishi 
materialda ochiq g‘ovaklar hosil bo‘lishiga, yuqori suv shimuvchanlikka 
va past sovuqqa chidamlilikka olib keladi. 

---

59 
Issiqlik izolyatsiya mastikalarda suv bilan qorishtirish og‘irlik 
bo‘yicha 150dan 300% chegarada tebranadi. Bunday mastikalarni 
tayyorlash uchun ishlatiluvchi noorganik moddalarni solishtirma og‘irligi 
taxminan 2,5ga teng deb qabul qilinishi mumkin. Buning ma’nosi, 1 m
3 
modda 2,5 t og‘irlikka ega, yoki 1t mastika 0,4 m
3
hajmga ega deganidir.