Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

maynerlar
bir 
vaqtning o’zida yangi kritptopullarni topadilar va kriptovalyutaning barcha mumkin 
bo’lgan turlardagi tranzaktsiyalarini amalga oshiradilar. Agarda maynerlar o’z 
ishlarini to’xtatsalar, kriptovalyuta ham yuqolib ketadi. Eng katta miqdorda 
aylanadigan kriptovalyutalarning (
Bitcoin, Litecoin
) mayningi uchun xozirgi 
davrdagi oddiy shaxsiy kompyuterlarning resurslari yetarli bo’lmaydi. Shuning 
uchun ham 
maynerlar
ёки «
fermalar
» deb ataluvchi juda katta hisoblash quvvatiga 
ega bo’lgan tezkor va quvvatli kompyuter stantsiyalaridan foydalanadilar. 
Kriptovalyutalar ularni qalbakilashtirishdan xeshlashtirish algoritmlari asosida 
himoyalanganlar va ularni rasshifrovka qilish (
himoyasini buzish
) xozirgi kunda 
amaliy jihatdan mumkin emas. 
Ushbu masalaga biroz oydinlik kiritish uchun orqaga 

---

5 
qaytamiz va buning uchun avvalo pul o’zi nima – degan
savolga javob beramiz: 
Pul – biror bir mamlakatning yoki kelishuv asosida bir nechta davlatning tovar 
va hizmatlar oldi-sottisi uchun umumiy ekvivalent sifatida qabul qilinadigan 
valuytasi bo’lib, u qog’oz, metal yoki electron ko’rinishda bugungi kun 
iqtisodiyotida amal qiladi. Valyutaning eng muhim jihatlaridan biri – unda 
emissiya qiluvchi (
pul chiqaruvchi
) biror bir muassasa (
O’zbekistonda 
Markaziy bahk
) belgilanadi va tegishli qonunlarga muvofiq to’lovlarda 
belgilangan hududlarda o’z qiymatida qabul qilinishi qat’iy belgilanadi. 
Bugungi kundagi pullar 
fiat
pullar (
nominal qiymati real qiymatidan katta 
farq qiladigan pullar
) hisoblanib, ularni muomalaga chiqarish uchun 
sarflanadigan harajatlar odatda pul ustida ko’rsatilgan qiymatdan ancha arzon 
bo’ladi. Masalan, AQSH da 100 dollarlik bitta kupyurani chiqarish uchun atigi 
14 tsentlik harajat ketadi. Agar yarim asr oldin pullarning qiymati oltin 
ekvivalenti bilan ta’minlangan bo’lsa, xozirgi kunga kelib, ular mamlakatda 
yaratilgan mahsulot va xizmatlar umumiy yig’indisi bilan ta’minlanishi 
belgilangan. Biroq, naqdsiz pullar bilan amalga oshiriladigan har bir 
tranzaktsiya (
pul o’tkazishlar amaliyoti
) bevosita biror bir moliya muassasasi 
orqali amalga oshirilishi yo’lga qo’yilgan. Bunda o’ziga hos nazorat yo’lga 
qo’yilgan bo’lib, havfsizlik va ko’rsatilgan hizmatlar uchun moliyaviy 
vositachilar (
banklar, birjalar va boshqalar
) komission haq olishi 
belgilangan. To’g’ri, naqd pul bilan hech qanday haq to’lamasdan ham 
to’g’ridan-to’g’ri to’lovlarni amalga oshirish mumkin, ammo bu amal yirik 
bitimlarda va uzoqdagi xamkorlar bilan amalga oshiriladigan to’lovlar uchun 
juda noqulay hisoblanadi. Buning ustiga, naqd pularning qalbaki bo’lib 
chiqishi ehtimoli ham bor albatta. Yigirma birinchi asr axborot texnologiyalari 
asri bo’lgani uchun komp’yuter va internet texnologiyalari shiddat bilan 
rivojlanishi 
oqibatida 
to’lovlarni 
mukammallashtirish 
va 
yanada 
osonlashtirish ustida bir qancha ishlar amalga oshirildi. Toshkentda ham 2018 
yil 28 aprel kuni 25 mamlakat va 100 ga yaqin tashkilot vakillari ishtirokida 
blokcheyn va kriptovalyutalar bo’yicha Burunjahon sammiti o’tkazildi. 

---

6 
Sammitning saytida (
http://tashkent.wbcsummit.org/
) "
MDH ning uchunchi 
o’rindagi eng yirik iqtisodiyoti – O’zbekistonga hush kelibsiz! Mamlakat 
iqtisodiy siyosatidagi o’zgarishlar va tayyorlanayotgan qonunchilik 
islohotlaridan kelib chiqib, O’zbekiston Markaziy Osiyoning yangi 
kriptopoytaxti sifatida tanlandi
", deyilgan edi.
Diqqatingizga havola etilayotgan ushbu risola yuqorida qisqacha 
ravishda tavsif etilgan xuddi shu va shunga o’xshash masala va muammolari 
ommabop ravishda taqdim etishga va imkoniyat darajasida o’rganishga 
bag’ishlangan.