Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Konfidentsiallilik
– bu informatsiyaning saqlanishida va uzatilishida 
ma’lumotlarni ruhsat berilmagan o’qishdan himoya qilishdir. Bu shirflash 
orqali amalga oshiriladi; 
Ma’lumotlardan foydalanishning nazorati 
– informatsiyadan faqatgina 
ruxsat berilgan insonlar foydalana olishi kerak; 
Autentifikatsiya
– ma’lumot uzatuvchi kimligini aniq bilish imkoniyati. 
Buni electron raqamli imzo va sertifikat amalga oshirib beradi; 

---

183 
Butunlilik 
– informatsiyaning saqlanish va uzatilish jarayonida 
ruxsatsiz o’zgartirila olinmasligi. Bu talab electron raqamli imzo va 
imitohimoya orqali bajariladi; 
kalit
- komp’yuter texnikasi ishlatilganda kalit bu son yoki sonlar 
ketma-ketligidir 
Shifrlash algoritmlari
- bir necha yillar davomida yaratiladigan va 
sozlanadigan matematik funktsiyalardir 
RC4
va 
DES (3DES, DESx) - 
ommabop shifrlash algoritmlari 
IDEA
shifrlash algoritmi
- konfidentsal bo’lib,
AQSH
xukumati 
tomonidan ishlab chiqilgan va uning qandayligi hech kimga hach qachon 
ma’lum qilinmaydi 
RC4
(
Rivest cipher 4
) va 
DES
(
Data Encryption Standart
) - simmetrik 
shifrlashning eng ko’p ishlatiladigan protokoli 1976 yilda AQSH davlati 
tomonidan kritik bo’lmagan informatsion massivlarini himoya qilish uchun 
ishlatishga mo’ljallangan kriptografik standart
HSM
– 
Hardware Storage Module
- havfsizlik tizimlarining ko’pchilik 
turlarida kalitlar saqlashning apparat modullarida yoki smart kartalarda 
saqlanadi 
Ochiq kalitlar texnologiyasi - 
Shifrlashning ikkinchi usuli hisoblanib, 
uni 
asimmetrik 
kriptografiya 
deb 
ham 
atashadi. 
Ushbu 
usuldan 
foydalanganda ikkita kalitdan foydalaniladi: ochiq (
ommaviy
) va yopiq 
(
mahfiy
) kalitlar